ေပါဲၐါလၛီူစွ္
ဟြံဒွ္ကေမၜာန္
ေကာန္သဿိင္ကုီ
သုီကုႝလူေပ်တ္
မုက္ေမတ္မံင္ဖအုိတ္၊
ဝတၴဳ (ေသှာဝ္) ၂၀၀၈
သုီဠာန္ညးဍဳင္ကြာန္
မူဟြံသဿာန္ညးတှဟ္မြဲသာ္
ေထက္ႀကဳိက္ေရာင္ဂးတုဲ
ပတုဲဇာတ္အပႜဲ ၂၀၁၀၊
ဝတၴဳဇာတ္ကုီ
ေကာန္သဿိင္ကုီ
ေကာန္သဿိင္ၿဗဵကုီ
မှိဟ္ဟတုႝဟရုိင္ကုီ
သုီကုႝဒါရုိက္တာ
အၥာတှဟ္တှဟ္
ပါလုပ္မံင္အပႜဲဇာတ္ဏံ
အလုံအုိႆုီဂွ္
မြဲ-မူေလဝ္ဟြံဒွ္သတ္ပုဟ္
ခ်ဴ၊ ဥကၠာ
ဇာတ္ ၂၀၁၀
ပိ လၸေထင္ ပန္
ဂြံဒွ္ပိ ဒးရုိဟ္ပၲဳိန္ ႏူမြဲၐါ
ဂြံဒွ္ပန္ ပိေဟင္ဒးကၜဳင္ကၜာ
ၐါမဏံဗုီလႝုတှဟ္ျခာ
တၜဳင္လအာေဍံ ဟြံတုပ္လးလးပုဟ္။
ပိ ေလဝ္ဟြံခိုင္ကၜဳိက္
ပန္ ဂွ္ဆက္ယိုက္ဒိုက္အာ
တင္မှးခ်ပ္ဗၥာဂွ္
ဒွ္ဂၜံင္သာဟြံေသင္ပုဟ္။
ပိ ညံင္ဂြံခိုင္ဗိုန္
အသိင္အလိုန္ေဍံေသၢာံသၜဳင္တိုန္
ဆန္ၐန္ေဖ်ံဗ်ဴဟာ
အခါခိုဟ္ဂြံစိုပ္တိုင္ပၠဵေဏာင္။
ေကှဟ္ - ေစာနာဲ
ဂေကာံသဿတ္မန္လညာတ္တဿိ
တ႘ဝ႘ဒပ္ပှာန္ဝဟုီ ဗဿာပန္ကၜာမၢး ကေလင္ပန္
ကဵဝဵ ၊တာရာမန္
ေဖဖဝ္ဝါရီ၊၂၇၊ ၂၀၁၀
ကႜဳိပ္သကိုပ္ေကာန္ဂကူဝ ပါဲတးေကၜံ လိက္ဘိက္အလုႝအသ႘ပှာန္ဗဿာ မရနဳက္ကုႝပန္အလန္တုဲ ညးထၞး ဟိုတ္ပေရင္ထတ္ယုက္ပေရံ ဒဿာနဴစဒးစှေဗၜတ္မွာေရာင္ဂွ္ လိက္ဌာနပ႐ိုင္ေသံေဇှာ္ အိတ္သ္ အိက္ခ်္ ေအ ေအန္ စဿတ္တၛဲ ၂၄၊ ၂၀၁၀ဂွ္ ခ်ဴဗဿံက္လဝ္ရ။
ဒုတိယ ဂဥဳပ္ဗုႝေဇှာ္ ေယ်ဝ္ေမ်အ္ ေကာ္ဘိက္ဏာလဝ္ ၐဵယူေသ်န္ Bao Yuxiang သြက္ဂြံဆုႝ ပႜဲတြဳႝရး ေသံေဇှာ္ ပႜဲေဢာံဍဳင္လာသ်ဝ္ နကုႝစဿတ္တၛဲ ၂၂ဂွ္တုဲ လိက္ဘိက္ဂွ္ သှာဲဒဵၾကဳက္တအ္ ေကတ္ဏာဗ စိုပ္လဝ္ရ။ အတို္င္လိက္ဘိက္ဂွ္မၢး ဖါတ္လဝ္အခိင္စဿတ္တၛဲ၂၆ေရာင္ဂွ္ ပ႐ိုင္မလုက္စုက္ကုႝကႜဳိပ္သ ကိုပ္ဝ မြဲဂွ္ ဟုီရ။
“ယဝ္ရညးအာမၢး သှာဲဒဵၾကဳက္တအ္ ေကတ္တာလ်ဳိင္ပေရင္ဂုီကၜဳီ သုီအာသုီစဵေရာင္” ပ႐ိုင္ဂွ္ ဟုီရ။
သကိုပ္ပှာန္ဗဿာဂွ္ ဟြံအာပႜဲဇေရင္ပါန္သ်ာန္ မဒွ္ေဢာံဍဳင္ဝကုီရ။ ပါန္သ်ာန္ကုႝလာသ်ဝ္ဂွ္ ဇေမၛာဲျခာ ၐါကၜံတိုင္မှဳံေရာင္။
“ပု႙ဂွ္ ဒွ္ဒပ္ပှာန္မေဒါံလဝ္ပန္ေပွာ္၊ ဆက္ေဆာံကုႝပု႙ညံင္ရဵပု႙သှသၾတဳမက်လဝ္ပှာန္ဟြံဂြံ” ဂလာန္ျမဵသာ္ဝြံ နိႆဲကုႝဂလာန္နာဲၐဵတုဲ လေလာင္ပတိတ္လဝ္ ပႜဲဌာနတ႘ဝ႘ဇဿာပ္တၛဲ ပႜဲပါန္သ်ာန္ရ။ အတိုင္တ႘ဝ႘ဂွ္လ ေလာင္လဝ္ဂွ္မဂး ယဝ္လပၚအလုႝအသ႘ဗဿာ လုပ္သီတိဍာ္ညးတအ္မဂး သြက္ဂြံကေလင္ပလန္ဂွ္ ညးတအ္ ပေလဝ္ပေလတ္လဝ္တုဲတုဲေရာင္။
ဂိတုဂ်ာန္နဝါရ႘(၆)ဂွ္မြဲအလန္၊ ေဖဖဝ္ဝါရ႘(၆)ဂွ္မြဲအလန္၊ ေဖဖဝ္ဝါရ႘(၁၄)ဂွ္မြဲအလန္ နအဖေကာ္ဘိက္ လဝ္ကႜဳိပ္သကိုပ္ဝရ။ ဆဂး ပႜဲစဿတ္တၛဲ၂၀ဂွ္ ကႜဳိပ္သကိုပ္ဝ ေကာ္ဘိက္ဏာသကိုပ္ပှာန္ဗဿာဂွ္ တှဟ္နဂြံ ကၜဳင္ဆုႝကုႝညး ပႜဲပါန္သ်ာန္ရ။ ဆဂး ေယ်ဝ္ေမ်အ္ မုဟြံကေလင္ပ႐ိုင္မြဲသာ္ရ။
ညံင္ရဵေဗာ္ဍဳင္မန္တိဿကုီ နဴကုႝလပၚဝ ဟြံပန္ေပွာ္ကၜာ၊ ယဝ္ပန္ကၜာမၢး ေဖက္အလုႝအအ႘ၾကဳက္ပံင္ ေတာဲကုႝဗဿာတုဲ လှိန္ဗပိန္ရ။
ပႜဲတမ္ဂိတုဝြံဒပ္အလုႝအသ႘ပှာန္ဗဿာတအ္ ဂလိုင္ပတိုန္လဝ္လဿိဟ္ ေကတ္လဝ္ဒှာဲအဓိကဂမၜဳိင္ သြက္ဂြံ ထပိုတ္အဆက္ ကုဒပ္ပှာန္ဝကုႝ ဒပ္ပှာန္ကေခ်င္ ေကအာင္အိုဝ္ရ။
သှာံအာဏံဂိတုေနာေဝမ္ပါဂွ္ အၾကာေယ်ဝ္ေမ်အ္ကုႝ ဒုဥကၠဌ ေဗာ္ရပ္လြဟ္ဝ ေသ်ာ မ႘ေလ်န္ Xio Miliang ဆႝုဂဗသ႘ကၜ႘ညးသကအ္စပ္ကုႝေကင္ကာကိစၥ ပေရင္ဒပ္မင္ပယ်ဳႝ၊ ဆဂး တင္တုပ္စိုတ္မြဲမြဲသာ္ မုဟြံကလိဂြံရ။
လဿဳဟ္ဝြံ နအဖ ေဝင္ဒဿံင္ျပယာဲ ညံင္ဂြံဖအိုတ္ေကၜံဒပ္ပှာန္ဝ နကုႝထၞးဟိုတ္ဘိင္ရ။ ဝါေသ်န္တာန္ ထံက္ဂ လာန္မၢး နကုႝနအဖ ဗတိုက္ပလုီဘိင္မာန္ေရာင္ဂွ္ ဟုီဗဿံက္ရ။ ဒပ္ပှာန္ဝတအ္ ဂြံလဝ္အဟံက္ၾကဳက္တုဲ ဟြံသၸဂ႐ုကုႝဂၜးတိ ဗုီဒးစိုတ္ေကၜာန္ပတိတ္ဒဿံင္ဘိင္ေရာင္ဂွ္ နအဖ ဟုီေစာဲပတိုန္ဒုဟ္ရ။
ဥကၠဌ ဒပ္န္ပှာန္ေကာန္ဂကူဝ ၐဵ ယူေသ်န္ အာယုက္၆၁ဂွ္ ေကတ္ကၜဳင္တာလ်ဳိင္ ပႜဲၾကဵနဴ ျဇဵ ယ႘လာဲ ပေရင္ထတ္ယုက္ပေရံ ပႜဲသှာံ ၁၉၉၅ေရာင္။ ၾကဵနဴေဗာ္ကမ္မ်ဴေနတ္ဗဿာ ဗကပ သ႐ုိဟ္အာပႜဲသှာံ ၁၉၈၉တုဲဂွ္ ဒက္ပတန္ကၜဳင္ လဝ္ဒပ္ပှာန္ဝဝြံေရာင္။ ျခာဟြံလအ္ဂွ္ ညးတအ္ဒိုအ္ပန္ေပွာ္ရ။
အေခါင္ကံကုသုႝဇကုဇကုသဂုတ္သြာတ္ေကတ္တ္(ကိုယ္ပုိင္ျပဌာန္းခြ႕င္) Self-determination
တိုင္ထဝ္
နဝ္ေဝမ္ပါ ၃၀၊ ၂၀၀၉
အိုတ္မှိဟ္တအ္ ႏံြကုႝအေခါင္အရာ အလုႝဇကုသဂုတ္သြာတ္ေကတ္တ္ရ။ နကုႝအေခါင္အရာေတဿင္သာ္ဂွ္ဂွ္၊ ညးတအ္ ကုႝသဂုတ္သြာတ္ စပ္ကုႝကဆံင္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ညးတအ္ ( own political status) ကုီ၊ ေဒၢတ္လၛတ္ဗက္ ပေရင္ေဇှာ္ေမာဝ္ ပေရင္ပိုန္ျဂပ္၊ ပေရင္ေဝါဟာမှိဟ္ ေကုာံ ပေရင္ အခိုက္ကှာအေလံအထညးတအ္ကုီ သၜးသၜးပြးပြးမာန္ရ။
အေခါင္အရာအလုႝဇကုသဂုတ္သြာတ္ေကတ္တ္ဟုီဂွ္မုေရာ
ဗြဲသဇိုင္အဓိကမၢး၊ အေခါင္အရာမၢး အလုႝဇကုသဂုတ္သြာတ္ေကတ္တ္ဟုီဂွ္ ဒွ္အေခါင္အရာဒဒက္တဵကုႝမှိဟ္ဂမၜဳိင္ တှဟ္န ေသၢာံကုႝသဂုတ္သြာတ္ ကံကုသႝုညးတအ္ကုႝညးတအ္ရ။ ဗြဲေတဿင္မၢး ေသှာဝ္တ္ဂွ္ ေဍံကုႝအေခါင္ ကုမှိဟ္တအ္ တှဟ္နဂြံ႐ုဲစွ္ ကဆံင္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ညးတအ္ကုႝညးတအ္( ပေရင္ဒတူလိုင္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္) ( own political status) ကုီ၊ တှဟ္နဂြံကုႝ သဂုတ္သြာတ္ ဗုီဒက္ပတန္ ထၞဳတ္ခှံ ဒဒက္တဵကုႝ ပေရင္ပိုန္ျဂပ္၊ ပေရင္အခိုက္ကှာေယန္သှာင္ (ျပေဝဏ႘အေလံအထ) ေကုာံ ပေရင္ေဇှာ္ေမာဝ္ ေတာတက္ ညးတအ္ကုႝညးတအ္ကုီရ။ ပြမေဒၢတ္လၛတ္ဗက္ ပြမရပ္စပ္စကာအာ အေခါင္အရာဝြံဂွ္ ေဍံကတုႝဒွ္ကၜဳင္ နဴဂုန္ဖုႝနာနာပကာရ စပ္ကုႝပေရင္သၜးပြးပေရင္ဍဳင္ကြာန္ မပံင္ေတာဲေကၜာန္ေရင္တၜဳင္ ပႜဲအပႜဲဍဳင္မြဲမြဲေရာင္။ ဟိုတ္နဴဖုႝ စပ္ကုႝပေရင္ပံင္ေတာဲ ေကၜာန္ေရင္တၜဳင္ ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ သၜးသၜးပြးပြး ပႜဲအပႜဲဍဳင္မြဲမြဲဂွ္တုဲ အေခါင္အရာဝြံ ေဍံမံက္ဂတဝ္ရ။ အေခါင္အရာညးဍဳင္ကြာန္႐ုဲစွ္ဂွ္ ညံင္ဟြံဂြံ ေခက္အာကုႝအေခါင္အရာ မ႐ုဲစွ္ဟြံေထက္ မမှဳံဒဿံင္တအ္ဂွ္မာန္ဂွ္တုဲ the existence of the right to make a choice) တင္အဓိကဂွ္ ေဍံတန္တဵဒဿံင္ကုႝအေခါင္အရာ႐ုဲစွ္ဂွ္ရ။ ၐိုန္ဂွ္ကုီေလဝ္ နဇိုင္နတဲ ဗြဲပကတိ႐ုပ္ေဍံကတုႝဒွ္ဒဿံင္ဂွ္တုန္၊ အေခါင္အရာသ ဂုတ္သြာတ္ကံကုသုႝဇကုဇကုဝြံ ေဍံဒွ္ဒဿံင္ဗုီျပင္ လစြံစိုတ္အလုႝအသ႘ ပေရင္တုပ္စိုတ္အလုႝအသ႘ လတူပေရင္အာတ္မိက္ ေကာန္ဂကူ တအ္ဂွ္ရ။ ဗုီညးဍဳင္ကြာန္ေကာန္ဂကူတအ္ဂွ္ အာတ္မိက္ဂွ္ ဟြံဒွ္ကၜဳင္ဂွ္တုဲ တန္တဵဒဿံင္ကုႝ လတူသဂုတ္သြာတ္အလုႝအသ႘ရ။ ဟိုတ္ဂွ္တုဲ ပေရင္အာတ္မိက္စပ္ကုႝအေခါင္သြးပြး အခိုက္ကှာျပဝဏ႘အေလံအထတအ္ cultural autonomy ဂွ္ နကုႝအလုႝအသ႘ဍဳင္တအ္ဂွ္ ၐိုန္ရမမိက္သၸစဿတ္သမၲီကုီေလဝ္ ပေရင္အာတ္မိက္စပ္ကုႝပေရင္ဗၜးၐးဂွ္ မမိက္ပဲါတးေကၜံအိုတ္ရ။ ဆဂး အေခါင္အရာကံကုသုႝဇကုဇကု ဖန္က္ေကတ္တ္ အတိုင္ေသှာဝ္ဍဳင္နာနာ မပလဝ္စဿတ္သမၲီဂွ္မၢး အေခါင္အရာတအ္ဝြံ ရံင္ကုႝနဲကဲဗုီျပင္ေဍံမၢး ေဍံေဆင္စပ္ကုႝညး ဍဳင္ကြာန္(ညးဍဳင္ကြာန္ပုိင္ျပ႘)ဂွ္တုဲ၊ ဍဳင္မြဲမြဲ အလုႝအသ႘မြဲမြဲ ဟြံဂြံပိုင္ျပ႘လဝ္ရ။ ေဆင္စပ္ကုႝေဒၢတ္ဗက္အေခါင္အရာသဂုတ္သြာတ္ အလုႝဇကုဂွ္တုဲ လညာတ္အၾကာဂေကာံအာန္ပုႝတအ္ ပၚျခာတဵနာနာသာ္ရ။ သြက္ေကာန္ဂေကာံလၛဳႝတအ္ဂွ္ အရာညးတအ္ဒုင္တဲမာန္ဂွ္ အေခါင္အရာဗၜးၐးပေရင္ဍဳင္ကြာန္ ဍဳိက္က္ေပင္င္မဒွ္ရ။ ဣဏံဂွ္ သြက္ဍဳင္မဒးဒုင္သီလဝ္ ဒးဒုင္သၸလဝ္ကဝ္လဝ္န႘တအ္ဂွ္မဂး ဍာံျပေလာန္ ရ။ သြက္ေကာန္ဂေကာံတှဟ္တအ္ပၜန္ဂွ္ တိုင္ပကဵရန္တဿံညးတအ္ဂွ္ ေဍံေဆင္စပ္ကုႝ အပုိင္အျခာဗှတ္ဗၞတ္ အဝုႝအေခါင္အရာ စပ္ကုႝပေရင္ ဍဳင္ကြာန္၊ ပေရင္အခိုက္ကှာေယန္သှာင္ ေကုာံ ပေရင္ပိုန္ျဂပ္တုဲ၊ ကာလေလၧာဝ္မၢး ပႜဲကုႝပေရင္ဆက္ေဆာံ ဗုီျပင္ေသှာတ္ဒက္ပတန္ ကဿိန္ဍဳင္ဝွိဒၵရာ(မဒွ္ဍဳင္ညးတအ္တန္တဵ)ဂွ္ရ။ ပႜဲကုႝကဿိန္ဍဳင္ဝွိဒၵရာညးတအ္တန္တဵဂွ္ ညးတအ္ႏံြပဿိက္ကုႝ ဗှတ္ဗၞတ္အေခါင္အရာ ေတဿင္တအ္ဂွ္ရ။ သြက္ေကာန္ဂေကာံလၛဳႝတအ္ပၜန္ဂွ္ ညးတအ္ႏံြပဿိက္ကုႝအေခါင္အရာ မမိက္တန္တဵပႜဲတိဍာ္ညးတအ္ေၾတံဂွ္တုဲ မိက္ဂြံအုပ္ဓုပ္ ေကာပ္ကာဲေကတ္တ္ ဟြံေသင္ကုႝမှိဟ္မၛးတအ္ လုပ္ပလာပ္ပထုဲ ၐက္ေၐတ္၊ ဟိုတ္ဂွ္တုဲ တိုင္ပကဵရန္တဿံညးတအ္ေဇတ္တ္ဂွ္ သြက္ဂြံလုပ္ အာေပဲါဗတိုက္စပ္ကုႝ အဝုႝအုပ္ဓုပ္ပ ကင္ရင္ညးတအ္ကုႝညးတအ္ရ။
ေစဝ္ေပှာန္မူ၊ သဇိုင္မူ ဒဒက္တဵကုႝ အေခါင္အုပ္ဓုပ္ပကင္ရင္အလုႝဇကုဂွ္ ေဍံဗဿံက္ထၞးလဝ္ပယုိဂ္ဥပမာ ပႜဲပိုဒ္မြဲ၊ လိက္ပဋိညာန္ကုလသမဂၢ ျပာျပာကတ္တ္ရ။ ကိုပ္ကၜာဝါဒိေတံဂွ္ သမၼတအေမရိကာန္ ဝူဒေရာ ေဝဲလသာန္ကုီ၊ ကႜဳိပ္သကိုပ္သုႝဗ႘ယိတ္ လ႘ေနန္ကုီ၊ ကႜဳိပ္သကိုပ္တှဟ္ဂမၜဳိင္ကုီ ဒုင္တဲေစွ္စိုတ္ကုႝအေခါင္အရာဝြံဂွ္တုဲ အရာဝြံဒွ္ကၜဳင္ ေစဝ္ေပှာန္မူ၊ ေသှာဝ္အာဂတပၜတရဵ ပႜဲအရာက ေလင္ဒက္ပတန္ ယူေရာပ္ ၾကဵနဴပှာန္ဂၜးတိပထမရ။ ေသှာဝ္၊ ေစဝ္ေပှာန္မူဝြံ စကာရပ္စပ္ကၜဳင္ ပႜဲလိက္ပဋိညာန္ အာတၲလာန္တာ သှာံ ၁၉၄၁ကုီ၊ ပႜဲအစ႘အဇန္ Dumbarton Oaks proposals ကုီဂွ္တုဲ၊ ေသှာဝ္အေခါင္အရာဝြံ ဗြဲၾကဵဏံ ကေလင္ရပ္စပ္စကာကၜဳင္လွဲလွဲလးလး ပႜဲလိက္ပဋိညာန္ကုလသမဂၢရ။ ဟိုတ္နဴပါကၜဳင္သာ္ဝြံဂွ္တုဲ အလုံဂၜးတိမြဲ သၸကၜဳင္စဿတ္သမၲီ ေစဝ္ေပှာန္မူဝြံ နဒဒွ္သဇိုင္အဓိက သြက္ဂြံမင္မြဲပေရင္မိတ္ဆာန္ကဿိန္ေရင္သကအ္ကုီ ဓဝ္ၐိုဟ္လလမ္ကုီ ပႜဲအၾကာဍဳင္မြဲကုႝမြဲရ။ ပႜဲကုႝလိက္ကသုက္ဍဳင္နာနာ၊ ပိုဒ္ကုိပ္ကၜာ၊ စပ္ကုႝအေခါင္အရာမွာဇန္ ေကုာံ ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ကုီ၊ ပႜဲလိက္ကသုက္ဍဳင္နာနာ စပ္ကုႝပေရင္အေခါင္အရာပေရင္ပိုန္ျဂပ္၊ ပေရင္ေဝါဟာမှိဟ္၊ အခိုက္ကှာတအ္ကုီ သၸကၜဳင္လဝ္စဿတ္သမၲီ နဒဒွ္အေခါင္အ ရာသြက္မှိဟ္အိုတ္သုီဂွ္တုဲ၊ စိုပ္သကၠရာဇ္သှာံ၁၉၇၆ဂွ္ ဗယုီလုပ္ကၜဳင္ရ။(၁) ပႜဲပိုဒ္လိက္မြဲ ဒဒက္တဵကုႝေဢာံပိုဒ္ဂွ္ ဟုီဗဿံက္လဝ္ဂွ္တုန္၊
အိုတ္မှိဟ္တအ္ ႏံြကုႝအေခါင္အရာ အလုႝဇကုသဂုတ္သြာတ္ေကတ္တ္ရ။ နကုႝအေခါင္အရာေတဿင္သာ္ဂွ္ဂွ္၊ ညးတအ္ ကုႝသဂုတ္သြာတ္ စပ္ကုႝကဆံင္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ညးတအ္ကုီ၊ ေဒၢတ္လၛတ္ဗက္ ပေရင္ေဇှာ္ေမာဝ္ ပေရင္ပိုန္ျဂပ္၊ ပေရင္ေဝါဟာမှိဟ္ ေကုာံ ပေရင္အခိုက္ကှာအေလံအထညးတအ္ကုီ သၜးသၜးပြးပြးမာန္ရ။
ေဆင္စပ္ကုႝအေခါင္အရာသဂုတ္သြာတ္အလုႝဇကုဇကုဝြံဂွ္၊ ဂေကာံအဓိကေဇှာ္ ပႜဲဍဳင္နာနာ ေကုာံ ေဒသေဇှာ္နာနာဂမၜဳိင္ သၸလဝ္စဿတ္ သမၲီအိုတ္ဂွ္တုဲ ပႜဲဂွ္ သဘင္သ႘ကၜ႘နာနာကုလသမဂၢ သှာံ ၁၉၇၀ေလဝ္ လေလာင္တရးကၜဳင္လဝ္ နကုႝယဿဳ လိက္လေလာင္ၾတး သဇိုင္မူေသှာဝ္ဍဳင္နာနာ စပ္ကုႝပေရင္ဆက္ေဆာံဍဳက္ေကဝ္ ေကုာံ ပံင္ေတာဲေကၜာန္ၐိုတ္ အၾကာဍဳင္မြဲကုႝမြဲ Declaration of Principles of International Law Concerning Friendly Relations and Co-operation Among States ကုီရ။ (၂) ပႜဲသှာံ ၁၉၇၅ဂွ္ သဘင္သ႘ကၜ႘ေဇှာ္ စပ္ကုႝပေရင္ဂုီကၜဳီ ေကုာံ ပံင္ေတာဲေကၜာန္ၐိုတ္ ပႜဲယူေရာပ္ ေကာ္ သ႘အိတ္သ္သ႘အ႘ Conference on Security and Co-operation in Europe (CSCE) တုပ္စိုတ္လတူဥပေဒေဢာံပိုဒ္လအိတ္ ေဟဝ္ေသန္က႘ Helsinki Final Act ကုီ၊ (၃) လိက္ပဋိညာန္အဖရိက စပ္ကုႝအေခါင္အရာမှိဟ္၊ အေခါင္အရာမွာဇန္ ပႜဲသှာံ ၁၉၈၁ ကုီ၊ ပႜဲသှာံ၁၉၉၀ဂွ္၊ လိက္ပဋိညာန္သ႘အိတ္သ္သ႘ ေပဝ္ေရတ္ သြက္ယူေရာပ္တိဿ တုပ္ကၜဳင္လဝ္စိုတ္ CSCE Charter of Paris for a New Europe ကုီ၊ ပႜဲသှာံ၁၉၉၃ဂွ္ လိက္လေလာင္ၾတး ေကုာံ အစ႘အဇန္ကေမၜာန္ ဗ႘ေယန္နာ Vienna Declaration and Programme of Action ကုီ၊ (၆)႐ုင္ေသှာဝ္ဓဝ္ဍဳင္နာနာ သၸကၜဳင္ဒတန္ဟုီဗဿံက္ကၜဳင္စပ္ကုႝပေရင္ကတုႝဒွ္ ပႜဲဍဳင္နာမ္ဗ႘ယ်ာ၊ ပလိုတ္သာဟာရ၊ တ႘မဝ္ဗဿံက္ကုီရ။ သအာင္နဴဏံပၜန္ဂွ္ ကမၼတ႘အေခါင္အရာမှိဟ္ကုလသမဂၢ ဟုီကၜဳင္စပ္ကုႝအေခါင္အရာသ ဂုတ္သြာတ္အလုႝဇကုဇကုဝြံကုီ၊ ကမၼတ႘စပ္ကုႝပလုီပလာ္ေကၜံ ဖအိုတ္သအးေကၜံ ပေရင္ပၚျခာဂကူကုီ၊ ဂေကာံနာဲဗစာဍဳင္နာနာဂမၜဳိင္ နာနာသာ္တအ္ေလဝ္ ဟုီတုပ္ကၜဳင္စိုတ္ လတူအေခါင္အရာကံကုသုႝဇကုဇကုဖန္က္ေကတ္တ္ဝြံကုီရ။
(လိက္ပေရင္ဝြံ နိႆဲကံက္နဳက္ကၜာဲေစၜာံနင္ နဴဝိပ္သာ္ ဂေကာံအာန္ပုႝ(UNPO)ရ။ ဂလာန္ေဝါဟာရမကၜာဲေစၜာံလဝ္တအ္ဂွ္ ဗြဲမဗဗြဲကုႝဒှာဲ ကၜာဲစကာလဝ္ေဝါဟာရဂွ္တုဲ ယႈက္ထုဲဒဿံင္ညိညရ။ မိက္ဂြံဗွ္ေကတ္ဘာသာေအန္ဂလိက္မၢး ပံက္ဗွ္ပႜဲဝိပ္သာ္အာန္ပုႝညိ။)
တၛဲဟံသာဝတ႘လုီေပင္ (၂၅၂) သှာံ(ကဗ်လကၤာဇမၜိင္)
အဲခ်ဴဏာအဵ ပေရာမန္ဍန္န္၊ ရဲဟြံတီဏီ ဂြံတီအာပၜန္၊ တီတဲုဗုိန္အာ ေသၜဟ္ပဿာအုိတ္ပၜန္၊ ဆာန္ကၜဳင္ဂကူ ဆာန္ဍဴမွာဇန္၊ စုိတ္မန္ဂုႝဍာဲ ဆီနာဲဂြံခန္၊ ပၜန္ဂတးမန္ ဂြံေကၜာန္အာပၜန္၊ ဗြဲကုိပ္ကၜာအဵ လဵပူဟုီပၠန္၊ ဝင္အတိက္စိ ခ်ဴဏာညိပၜန္၊ ဒုတိယဂ် ဘဝပစၥဳပၸန္၊ လႀကဵအုိတ္ဂြါ အနာဂတ္မန္၊ အဲဆိင္ခ်ဴဏာ ခ်ပ္ဗၥာေကတ္ပၜန္၊ ယြံေလဝ္ရဲတံ တဿံအုိတ္မွာဇန္၊ ေယာင္ယာဆႝု ကၜဳင္ အဲဒုင္ေဒၜံါေဗၲာန္၊ ပိုဒ္ဝြံဏံဂွ္ ဒွ္နိဒါန္ကၜာ။
ပိုဒ္ကုိပ္ကၜာအဵ လဵပူအတိက္မွာ၊ ဝင္မန္မြဲပၛံက္ ပံက္ထၞးခ်ဴဏာ၊ ခ်ဴလဝ္ဍန္န္ ဖန္တဲုဗွ္အာ၊ ဂကူမန္ဂ် ဗုဒၶဘာသာ၊ ပိုင္ၿပ႘ကၜဳင္ ဍဳင္လၢဳင္ဟံသာ၊ ဂၜဳိင္ကုႝလၛီသှာံ ပယ်ာံအခါ၊ သုဓမၼဝတ႘ က်ာ္ႀသီမဟာ၊ သုဝဏၰဘုံ ႏြံဍဳင္သာယ်ာ၊ အဆက္သဿိင္မန္ တုိန္ကၜဳင္ နန္ကၜာ၊ သုန္ေစွ္ထပွ္ေတှာဝ္ ေက်ာဝ္ဝင္ဆႝုအာ၊ ပိေစွာ္ပိအုႝ ဗဂုႝဟံသာ၊ ထပွ္ဒေတာဝ္ပၜ မုတၲမကၜာ၊ ဍဳင္ေသံေကင္မံင္ရံင္ဝင္ ဆႝုအာ၊ ဒၶါရဝတ႘ က်ာ္ႀသ႘မဟာ၊ လာမ္ပုန္လာမ္ပါန္ စင္ျခင္ေက်ာဝ္အာ၊ မန္ပၲန္ကၜဳင္ဍဳင္ ဒွ္ကၜဳင္ဝင္မွာ၊ မြဲအခိင္ေတံအဵ တဵ တက္ေကြံဏာ၊ သဿိင္မန္လၛဳႝကၜာ ျပာထာေလာကာ၊ အဲကံက္ႏုက္နင္ ႏူဝင္မန္ကၜာ၊ သမလကုီ သုီဝိမလ၊ ေကာန္သဿိင္အသး ထၞးကြတ္ျပာထာ၊ ဍဳိက္ေျပင္ဂါပ္စိင္ ေကင္မိင္ေသင္ဟာ၊ ဝင္မဂဒူ ကူခ်ပ္စုိပ္အာ၊ ပၜန္ဂတးကုႝသှ ပသဿိင္မုတၲမာ၊ ယဿဳဝါရ႘ ေရာဝ္ ေက်ာဝ္ဝင္ဆုႝအာ၊ ရာဇာဓိရာဇ္ ဧကရာဇ္မန္ကၜာ၊ ႀတဳံအာဇာနဲ မြဲဟြံတုပ္ၐါ၊ သတၲိဗ်တၲိ ဇဲသတိခုိဟ္မွာ၊ ၿပဳိင္ပၠာန္ကုႝသှ က်ဟြံမြဲကၜာ၊ သြက္ဂကူသြက္ဍဳင္ ဒုင္ခ်ဳိတ္ေကၜာန္အာ၊ ဧကရာဇ္ၿဗဵအဵ မိစဵဗုကၜာ၊ ေကာန္ဝုတ္တၜညး ယးတဿးေလာကာ၊ အုပ္ဓုပ္ဍဳင္ခုိဟ္ ၐိုဟ္ႀသဳိဟ္ေကြံဏာ၊ ေကာန္ညးဍဳင္ကြာန္ ဆာန္ႏြံေမတၲာ၊ ျမဟ္တမႛဝ္ ဂၜးကဝ္တီအာ၊ ဓမၼေစတ႘ က်ာ္ႀသ႘ သဿိင္မဟာ၊ ပုိင္ၿပ႘တုိန္နန္ ဍဳင္မန္ဟံသာ၊ လက္ထက္ညးအုႝ လဟုႝသာသှာ၊ လိခ္တဿံတုိင္မန္ ေကၜာန္စြံလဝ္ကၜာ၊ တဿံကလ်ာဏ႘ သက္သ႘ထၞးဏာ၊ သရာဲပှာန္မန္ ေစာန္တဵေကြံဏာ၊ ဗညာဓရာံဗ်ိင္ ေကင္မိင္ေသင္ဟာ၊ ၾကဳင္ဂါမဏိ ညိဟြံပကာ၊ သြက္ ဂကူသြက္ဍဳင္ ဒုင္ပူလမ်ဳီကၜာ၊ ဗညာလၢန္အိန္ တီမံင္ေသင္ဟာ၊ သရာဲသၢံင္မန္ ေစာန္ပႜဲဍာ္ကၜာ၊ ဝင္ခုိဟ္မြဲပၛံက္ ဂြံပံက္ခ်ဴဏာ၊ ခ်ဴအာေသၜာင္အာ စုိတ္အဲသာယာ၊ အီမံင္ပႜဲစုိတ္ အုိတ္ဟြံမာန္ကၜာ၊ မိက္ဂြံဆက္ခ်ဴ ဒးဇူေထာံမွာ၊ ရဲဗွ္လိခ္ဗ်ိင္ ဂြိင္ေဖာက္ လှဳဟ္အာ၊ ပေရာပရာတှဟ္ ကပွ္ခ်ဴႏြံကၜာ၊ ပိုဒ္ဂတဝြံအဵ လဵပူခ်ဴဏာ၊ ပေရာဟံသာလုီ ဗုီကျဂက္ဍာ္။
သကၠရာဇ္ဍဳင္ စုိပ္ကၜဳင္ပသာ္၊ လၛီကၜံစွ္ဒစၥိတ္ နိမိတ္ပေရံနာသာ၊္ ဗဿာတံလုပ္ကၜဳင္ ဍဳင္ပ႙ုလုီလာ္၊ စုႝဒှာဟြံမာန္ ဍဳင္ကြာန္ေထာဝ္ စာ္၊ ပ႙ုမန္က်ဍဳင္ ဒုင္ဒဒုိက္နာသာ္၊ ဒးေၾကပ္ျဂတ္မံင္ ညံင္ကျဂက္ဍာ္၊ ေဍံဂစုိတ္ပ်ဲ နဲကဲဂၜဳိင္သာ၊္ လၛဳႝဂွ္စံင္ယတ္ ပတ္ကအ္ ၿပဳိက္ဍာ၊္ လၛဳႝကေရက္ဗုင္ သုင္ဆီကိတ္သာ၊္ ေဇှာ္ေဍာတ္ဟြံရုဲ လဲုသုီလက်ာ္၊ သဿတ္ၿဗဵတံကုီ သုီကုႝေကာန္ငၛာ္၊ ဒ႘ဏာၾကာဂၜံင္ ဟြံမြဲဟံင္ျပာ္၊ ညံင္ေျပင္ညံင္ဂၜဵ ဒဵေတွ္ေဍံပၜာ္၊ ဂၜဳိင္ကုႝဠက္ကုိတ္ ေဍံဂစုိတ္ကုတ္ဗၚ၊ လဿိဟ္ပိလၛီျပင္ ခမ႘သင္ေဍံဗၚ၊ လက်ာ္ယာံ ကုႝဒကာ ဒကာယာံကုႝလက်ာ္၊ ၿဗဵယာံကုႝႀတဳံ ႀတဳံစုိတ္လုီလာ္၊ ေကာန္ယာံကုႝယာဲ ယာဲဂွ္ႀသဳိဟ္ပၚ၊ ယာဲယာံကုႝေကာန္ ေကာန္ ဟြံတီမြဲသာ္၊ ေကာန္ငၛာ္မဵတွ္ ကၜအ္စုတ္ပႜဲဍာ္၊ ယဝ္မံက္တုိန္ကၜဳင္ ၐုင္တက္ဖ႘ဍာ္၊ ဟဇန္လၲဴမန္ ေကၜာန္ဒုႝလုီလာ္၊ ဟုိတ္ပ႙ုက်ဍဳင္ ဒုင္ပ်ဲနာသာ္၊ ခ်ဴခန္ဍဳင္လုီ စုိတ္အဲလုီလာ္၊ ဒးဒုင္စသုိင္ ဒဒိုခ္ဂၜဳိင္သာ္၊ ဍာ္ရမတ္ဓဇူ ႏူမတ္ၐါလၸာ္၊ ေဖက္ေကာန္ၿဗဵဆႝု စုႝတဲ ၐါလၸာ္၊ ကၜတ္ဇုိတ္ကုႝၐံင္ ဒးပရံင္စုိတ္ေရာင္။
ပိုဒ္ဏံမြဲပၜန္ ပစၥဳပၸန္ေရာင္၊ ခ်ဴဏာဍန္န္ ဆၐိုတ္ပန္ေပှာန္၊ ဂြံတီဂြံကၜး လဵထၞးေသာင္ေသာင္၊ သှပဆဆႝု ဟလုႝခံှင္မံင္ေဏာင္၊ ႀတဳံဂွ္ပဂၜဵ ၿဗဵႏွဵဆီေရာင္၊ မိပ္မံင္ဘဝဍိက္ ဒွ္ကၜိက္ဂၜဵေဏာင္၊ ဂၜဵဂွ္ေဍံဇိက္ ကၜိက္စဖ်ဳန္ေရာင္၊ ပ႙ုမန္သုီဖအုိတ္ စုိတ္ညိပေယာင္၊ သြက္ဗၜးၐးမန္ ပ႙ုဒးေကၜာန္ေဏာင္၊ ေပဲါပတိုက္လၸေဒံါ ဂြံဍဳင္ဟြံေယာင္၊ ယဝ္မန္ည႘ေကြံ အဲပေတွ္မံင္ေဏာင္၊ ဍဳင္ၐိုပ္ဟံသာ ပု႙ဂြံအာစုိပ္။
ပိုဒ္တတိယၿပဲ ညးအဲဒးခ်ပ္၊ နာဂတ္ပ႙ုအဵ ဂၜံင္တရဵဂြံတပ္၊ ဍဳင္မန္ဟံသာ ပ႙ုဂြံအာစုိပ္၊ ေဗာ္ကုႝညးကြာန္ ပ႙ုဒးဗါန္ဖ်ပ္၊ ပဆက္ ပံင္ရ သှႏြံစိုတ္ပပ္၊ အာဍာ္ဇမၜိင္ ဂြိင္ေဖက္ဒးကပ္၊ ဂၜံင္တရဵရပ္လြယ္ လၸကၜဟ္ဒးပၲပ္၊ ျဇဟတ္ဂြံခုိင္ ဘုိင္ကုႝျဂပ္ကသပ္၊ ပှာန္ ဗၜးၐးမန္ ေကၜာန္ဟလိုင္တုိန္ဒပ္၊ ဂကူမန္ဂြံမိင္ ဟုီပဿိင္ဏာပၜန္။
ပိုဒ္လႀကဵစိ ဒွ္နိဂုီပၜန္၊ မြဲအခိင္ေတံအဵ ခုိဟ္တဵေကြံသန္၊ ပစၥဳပၸန္ဂွ္ ဒွ္ဍိက္ပၜက္ပၜန္၊ သဿိင္မန္က်ဍဳင္ ငၛဳင္ၾကာမွာဇန္၊ ဒွ္ဒဒုိတ္စုိတ္ အုိတ္ကသပ္ပၜန၊္ ၐ႘ကေလင္ဒွ္ၾကဳင္ ၐင္ဒွ္ဂၜဳင္ပၜန္၊ တၜဒွ္ဍိက္ဗ်ိင္ စိင္ဒွ္ကှိစန္၊ ညးမြဲဟြံပကာ ခ်ပ္အာဂြပၜန္၊ ယြံေလဝ္မန္တံ တဿံညးအဲပၠန္၊ ဟုိတ္ပ႙ုက်ေဍံ ဒးဂၜဲါလၛတ္ပၜန္၊ တီဟုိတ္တဲုေဟင္ ေကႅင္ပၜန္ဂတးမၢး ဒးအံင္ဇှးေရာင္။
ဗညာလၢန္အိန္ (ကြာန္လွာ)
ဗွ္ဗှဳဟ္တၛဲဟံသာဝတ႘လုီ သကၠရာဇ္ဍဳင္ -၁၃၇၁- ပသာ္ (၈) ေစြက္၊ May 16,2009
ဗညာလၢန္အိန္(ကြာန္လွာ)
ဂကူမန္ဂြံဒွ္မြဲ ညးအဲဒးဂၜာဲနဲ
ဂ လာန္မြဲပါင္ ဝင္လၸကုႝရာင္ ဝုိင္လၸကုႝထကး
ကူ အာေတွ္မူေတဿင္ ေထင္ဂးဒွ္ပရဲဟာ၊
မန္ ဂစုိတ္ “မန္”ေတွ္ ညးဂွ္ထံက္ဂလာန္ေရာ၊
ဂြံ ကလိဂြံဓဝ္ည႘သာ ညးဂွ္အာဂတမွဂြံေရာ၊
ဒွ္ အာလုီအာ လအ္ေတွ္စိုတ္သာသၸအ္ ဟြံတၛအ္ကုႝကေမၜာန္၊
မြဲ စန္ဓဝ္ေတွ္ ဝးဟြံကဝ္ပုဟ္ဂး မှးေလဝ္တုပ္မံင္စုိတ္ရေတွ္၊
ညး ေလဝ္ဒးကၜဳိဟ္ လုပ္တဲုေတွ္ဒးသင္ရုိဟ္၊
အဲ ေလဝ္ဒးခုိဟ္ တီတုဲ ဒးဆာဲကုိဟ္၊
ဒး ဍဳိဟ္အလုံဂကူမန္မွ၊
ဂၜာဲ မံင္ဂၜံင္တရဵ၊
နဲ စုိပ္တုိင္ပၠဵ ဆုႝတဵမာန္ေရာင္။
ဥကၠာ
အတၴဳပၸတၲိ နာဲေထန္ ဥကၠ႒ေဇှာ္ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ (ဗြဲခမှန္)
အံက္တဝ္ပါ ၃၁ ၊၂၀၀၈
အတၴဳပၸတၲိ ဥကၠ႒ေဇှာ္ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ နာဲေထန္(ဗြဲခမှန္) ဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲေထန္ဝြံ ႏူကႝုမိ မိေမဝ္၊ အပါ နာဲေထာန္ေဝန္တအ္ သၜးတဵဂဝ္ဂှဵ ပႜဲကႝုသကၠရာဇ္ ေကာဇာ (၁၂၈၂)၊ ပႜဲဂိတုဖဝ္ရဂိုန္ (၉) ေစြက္ ပႜဲကြာန္ေလံတက္ ပြိဳင္ဍဳင္မုဟ္ဍဳင္ရ။ ေပှာဝ္ကႝု ေကာေဒံ (၅) တၜဝြံ ဒွ္ေကာန္ေဇှာ္အိုတ္တုဲ ေဒံႀတံဳမှဳံမြဲတၜ၊ ေဒံၿဗဵမှံဳပိတၜရ။ ႏူအဝယ္ဘဝေဍာတ္တ္ဂွ္ ေဇှာ္ေဂါဝ္ကၜဳင္ ပႜဲတဲမိေဇှာ္၊ အပါေဇှာ္ရ။
ကာလကလိဂြံအာယုက္ (၉) သှာံဂွ္ စေဗၲာန္ပညာတန္မူလရ။ ကတ္ေဗၲာန္ပညာတန္မူလအံင္တဲု ေဗၲာန္ေကတ္ လိက္မန္ ပႜဲဘာ လက်ာ္ဇေရင္ကြာန္ဂွ္ရ။ ကာလကလိဂြံအာယုက္ (၁၆) သှာံဂွ္ ဒုင္ဂိုင္ေကတ္ ဘဝထပ႙ုသမဏ႘တဲု ဆက္ကတ္လၛတ္လိက္ ပရိယတၲိပၜန္ရ။ ပႜဲအာယုက္ (၁၈) သှာံဂွ္ မိေဇှာ္၊ အပါေဇှာ္ဂမၜိဳင္ စုတိအိုတ္တဲု ရာံတိတ္ႏူဘဝထပ႙ုတဲု စဵကၜဳင္ဇေရင္ကြာန္မိမဇကု တဲု ကေလင္ေကၜာန္တဵဝါဗၛ မိမဇကုပၜန္ရ။ ကာလဂြံအာယုက္ (၂၀) သှာံဂွ္ ထပ္တဲ ကုမိေခန္ေညာအ္တဲု ကလိဂြံေကာန္ဇာတ္(၈) တၜရ။ လက္ႀကဵ မိေခန္ေညာအ္ စုတိအာတဲု ထပ္ေစွ္ဒှာဲ ကုမိေလန္ပၜန္ရ။
ပႜဲကႝု သကၠရာဇ္ခေရတ္ ၁၉၄၆၊ သကၠရာဇ္ေကာဇာ ၁၃၀၈ နာဲဖႝုခ်ႝဳတအ္ကႜိဳက္ပ္ ပံက္ပၲန္ကၜဳင္ ေဗာ္သြးမန္ သြက္ဂြံ႐ုန္ဂစာန္ ပေရင္ဗၜးၐးဂကူမန္ရ။ ပႜဲသကုတ္ေဒသမန္ အိုတ္သီုတအ္ဂွ္ေလဝ္ ဂေကာံသဿတ္မန္ဂမၜိဳင္ မံက္ကတႝုကၜဳင္အိုတ္ရ။ ဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲေထန္ဝြံ စႏူအခိင္ဂွ္တဲု ဗြဲမကတိုင္ကဿဟ္ေဟင္ ယိုက္ေဂၜင္ေကတ္တာလ်ိဳင္ ပႜဲဂေကာံသဿတ္မန္ဂွ္တဲု ကႜဂံါလုပ္ကၜဳင္ ဗြိဳင္ ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ရ။ ပႜဲကႝုသကၠရာဇ္ ခေရတ္ ၁၉၄၈ ဂိတုအဝ္ေဂတ္ ၁၉၊ သကၠရာဇ္ေကာဇာ ၁၃၁၀ ဂိတုဒၢိဳန္ေပင္ဂွ္ ပၜန္ဂတး ရပ္လြဟ္မန္ စပၲံမံက္ဂတဝ္ကၜဳင္ဂွ္ ဥကၠ႒ေဇှာ္နာဲေထန္ဝြံ စပံၲပါလုပ္ခ်႘ဓရာင္ကၜဳင္ ပႜဲပၜန္ဂတးရပ္လြဟ္ဂွ္ရ။ သကၠရာဇ္ခေရတ္ ၁၉၅၃ ဂွ္ ကလိဂြံကၜဳင္တာလ်ိဳင္ နဒဒွ္သၠိဳပ္ဂဇအ္႐ုင္ရ။ လက္ႀကဵ ပႜဲကႝုသကၠရာဇ္ခေရတ္ ၁၉၅၄ ဂွ္ ဥကၠေဇှာ္ နာဲေထန္ဝြံ တိတ္ေထာံႏူသြာင္ပှာန္ ပါလုပ္ခ်႘ဓရာင္ကၜဳင္ သြာင္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ရ။ ပႜဲသကၠရာဇ္ခေရတ္ ၁၉၅၄ ဂွ္ ဒွ္ကၜဳင္ညးအုပ္ကာ ပြိဳင္ဍဳင္လွာဒကွ္ရ။ ပႜဲကႝုသှာံ ၁၉၅၈ ဂွ္ ဒွ္ကၜဳင္ေကင္ကာခ႐ိုင္ရ။ ပႜဲကႝုသှာံ ၁၉၅၈ ဂိတုဂ်ဴလာင္(၁၉) ကာလေဗာ္ပၜတရဵဍဳင္မန္ ၿပံင္သၜာဲဂၜံင္တရဵ “သၜာဲလြဟ္ကႝု ဒ႘မႝုကေရၿဇ႘”ဂွ္ ပါအာကေရာံ ေဗာ္ပၜတရဵဍဳင္မန္တဲု လုပ္အာပႜဲဗြိဳင္ေသှာဝ္ရ။ အေဃာႏြံဒဿံင္ ပႜဲဗြိဳင္ေသှာဝ္ခ်႘ဓရာင္ဒဿံင္ သြက္ပေရင္ဂကူဂွ္ေလဝ္ နကႝုတာလ်ိဳင္ ေကင္ကာခ႐ိုင္ဘာအင္ မြဲတၜကီု ေကတ္ကၜဳင္တာလ်ိဳင္ ခ်႘ဓရာင္ကၜဳင္ကီုရ။
အေဃာဂစာန္ခ်႘ဓရာင္ဒဿံင္ပႜဲဗြိဳင္ေသှာဝ္ ကာလစိုပ္သှာံ ၁၉၆၂ ဂိတု မာတ္ခ်္ ၂ ဂွ္ ဂေကာံသၠိဳပ္ပှာန္ေနေဝန္တအ္ ကႜိဳက္ပ္တဲု သီေထာံအဝႝု ႏူကႝုအလႝုအသ႘ကဿိန္ဍဳင္ရ။ စႏူအခိင္ဂွ္တဲု သဿဳဟ္ဒ႘မႝုကေရၿဇ႘ ဗ်ဟ္ဟဲ၊ အေခါင္အရာ ေကာန္ဂကူဂမၜိဳင္တအ္ေလဝ္ ေကၜံဗၵန္အာ သဿဝ္တဲ တၜအဝႝုပှာန္အိုတ္ရ။ ပေရင္ခ်႘ဓရာင္ ေကာန္ဂကူတအ္ေလဝ္ ေကၜံကၜက္ကၜဳင္ဒဿံင္သိုက္က္ ပေရင္ခ်႘ဓရာင္ ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ အိုႆုီတအ္ေလဝ္ ဒးဒုင္တဿာတ္လဒႝုကၜဳင္ကႝု သၠိဳပ္ပှာန္ေနေဝန္ရ။ ဟိုတ္ႏူအေခါင္ခ်႘ဓရာင္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ ပေရင္႐ုန္ဂစာန္သြက္ဂကူမန္ ပႜဲဗြိဳင္ေသှာဝ္ဂွ္ ဟြံဂြံအေခါင္တဲု ပႜဲကႝုသှာံ ၁၉၆၂ ဂိတုဂ်ဴလာင္ဂွ္ ဥကၠ႒ေဇှာ္နာဲေထန္ ကေလင္ တိတ္ကၜဳင္ ဇေရင္ပၜန္ဂတးရပ္လြဟ္ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ မြဲအလန္ပၜန္ရ။ တိတ္ကၜဳင္စိုပ္ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိတဲု ျခာဟြံလအ္ဂွ္ ဒးဒုင္႐ုဲစွ္ကႝု တာလ်ိဳင္ နဒဒွ္ဥကၠ႒ခ႐ိုင္မတ္မလီုပၜန္ရ။
ပႜဲကႝုသှာံ ၁၉၆၃ ကာလကံင္ၿဇ႘ပၜန္ဂတး (ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီ) ေကာ္ဘိက္တက္က်ာပေရင္ဍဳင္ကြာန္ ေဗာ္ပိေဗာ္ (KNU, KNPP, NMSP) တအ္ရ။ နဒဒွ္ညးစှးေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ ညးမတိုန္စိုပ္ဂမၜိဳင္ဝြံ ဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲယႈ႙ေက်န္၊ ဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲေထန္၊ နာဲေတတ္ေထာန္ (ဝါ) နာဲဝါ တအ္တိုန္စိုပ္ဆႝုဂဗ သ႘ကၜ႘လဝ္ရ။ ပႜဲကႝုသှာံ 1965 ဂွ္ ဒးဒုင္႐ုဲစွ္ နဒဒွ္ကမၼတ႘ဗဟႝုတဲု ဆက္ေကတ္ တာလ်ိဳင္ နဒဒွ္ဥကၠ႒ခ႐ိုင္မတ္မလီုပၜန္ရ။ ပႜဲကႝုသှာံ ၁၉၇၁ ဂွ္ ဒးဒုင္႐ုဲစွ္ ကႝုတာလ်ိဳင္ ဒွ္ကၜဳင္ညးအုပ္ကာနာနာ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိရ။ အေဃာယိုက္ေဂၜင္ေကတ္ဒဿံင္ တာလ်ိဳင္ ညးအုပ္ကာနာနာ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိဂွ္ မြဲကေရာံဓဝ္ သီုေကတ္လဝ္တာလ်ိဳင္ ဥကၠ႒ ခ႐ိုင္မတ္မလီုပၜန္ရ။ အေဃာကာလ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ ဒွ္အာၐါလြး ပႜဲကႝုသှာံ ၁၉၈၁ဂွ္ ဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲေထန္ဝြံ ပါလုပ္အာကေရာံေဗာ္ နာဲနလႅာကႜိဳက္ပ္တဲု နကႝုတာလ်ိဳင္ ဒု-ဥကၠ႒ယိုက္ေဂၜင္ေကတ္ စႝုကႝုစိုပ္သှာံ ၁၉၈၇ ရ။ ပႜဲကႝုသှာံ ၁၉၈၇ ကာလေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ ၐါလြး ကေလင္ေကာံပၜန္ဂွ္ ဒးဒုင္႐ုဲစွ္ နဒဒွ္ညးအုပ္ကာနာနာပၜန္ရ။ ပႜဲကႝုသှာံ ၁၉၈၉ ဂွ္ ဒးဒုင္႐ုဲစွ္ နဒဒွ္ ဒုဥကၠ႒ ရ။ ပႜဲကႝုသှာံ ၂၀၀၃ ကာလ ဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲယႈ႙ေက်န္စုတိအာတဲု ဥကၠ႒ေဇှာ္နာဲေထန္ဝြံ ဒးဒုင္႐ုဲစွ္နဒဒွ္ဥကၠ႒ေဇှာ္ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိရ။
ဥကၠ႒ေဇှာ္နာဲေထန္ဝြံ ဒွ္ညးဆာန္ဂကူမြဲတၜ၊ ဒွ္ညးသၜးလမ်ီဳသြက္ဂကူ၊ ဒွ္မှိဟ္ဒုင္သၜးဂုဏ္ဖႝုပူဂႝုဇကု သြက္ဂကူမန္မြဲကီုရ။ ဘဝဇကု သြက္အလံုမြဲဘဝဂွ္ ဇိုန္ဏွင္ဏာကႝု ပေရင္႐ုန္ဂစာန္ဗၜးၐးဂကူမန္တဲု စိုပ္သှာံ ၂၀၀၅ ဂိတုမာတ္ခ်္ ၁၄၊ သကၠရာဇ္ေကာဇာ ၁၃၆၆ ဂိတုဖဝ္ရဂိုန္ ၅ မံက္ဂွ္ စုတိအာ ပႜဲ႐ုင္ဌာန္ဂအုပ္ဗြိဳင္အပႜဲဍဳင္ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ ပႜဲဍဳင္မတ္မလီုဂွ္ နကႝုယဲမှိဟ္ေဇှာ္ရ။
အတၴဳပၸတၲိ နာဲယွဳ႙ေက်န္ ဥကၠ႒ေဇှာ္ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ (ဗြဲခမှန္)
အံက္တဝ္ပါ ၃၁ ၊၂၀၀၈
ယဿဳအရင္ ဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲယႈ႙ေက်န္ဝြံ မဒွ္နာဲဗေလာန္တဲု သၜးတဵဂဝ္ဂၜဵ ႏူကႝုမိယႈ႙မိ၊ နာဲယႈ႙ဖံင္တအ္ ပႜဲကႝုသကၠရာဇ္ဍဳင္ (၁၂၇၄) ဂိတုမာ္ (၉) ေစြက္၊ သကၠရာဇ္ ခေရတ္ (၁၉၁၃ ဂိတုမာတ္ခ်္ ၁) တၛဲသၛိသဝ္ဂွ္ ပႜဲအပိုင္ ဂေဒါအ္- ကအ္ႏွာတ္ ပႜဲကြာန္ဘာခတႝုဂွ္ရ။ ေပှာဝ္ကႝု ေကာေဒံ (၁၀) တၜဂွ္ ဒွ္ေကာန္ေဇှာ္အိုတ္ရ။ ပႜဲကလိဂြံအာယုက္ (၅) သှာံဂွ္ စေဗၲာန္ပညာတဲု ဒႝုကႝုအံင္တန္သၜဳင္ ကတ္ေဗၲာန္ကၜဳင္ပညာ ပႜဲဍဳင္ျပန္ရ။ နကႝုပညာတကၠသိုလ္မၢး ေကင္ကတ္ေဗၲာန္ကၜဳင္ စႝုစိုပ္တန္ဥပစာရ။
တိတ္ႏူဘာတဲု လုပ္ေကၜာန္ကေမၜာန္႐ုင္ ပႜဲဍဳင္လၢဳင္ ပႜဲ႐ုင္ကလုတ္ေဇှာ္ (အတြင္းဝန္မ်ား႐ံုး)ရ။ ပႜဲအခိင္ကာလ ပှာန္ဂၜးတိအလန္ ဒုတိယ ကတႝုဒွ္ဂွ္ လုပ္ယိုက္ေဂၜင္ဝန္ပှာန္ ပႜဲဒပ္ဍာ္ စႝုကႝုကလိဂြံ တာလ်ိဳင္ ကဆံင္ ဒု-ဗိုလ္ရ။ ပႜဲကႝု ပေရင္႐ုန္ဂစာန္ပၜန္ဂတး ေဖတ္ေသတ္ဂ်ပါန္သဿဝ္တိ ပႜဲကႝုဂေကာံ (ဖတပလ) ဂွ္ေလဝ္ ပါလုပ္ခ်႘ဓရာင္ကၜဳင္ကီုရ။ ပႜဲကႝုဂေကာံေဇှာ္ (ဖဆပလ) ဂ္ွေလဝ္ နဒဒွ္ ဥကၠ႒ ပြိဳင္ဍဳင္ပံင္၊ နဒဒွ္ ဒု-ဥကၠ႒ ဂေကာံသဿာဗၛခ႐ိုင္သဓီု သာ္ဝြံေကတ္ကၜဳင္တာလ်ိဳင္ ခ်႘ဓရာင္ကၜဳင္နာနာရ။ သြက္ဂြံ ယိုက္ေဂၜင္ ေကတ္တာလ်ိဳင္ပေရင္ဂကူမန္ဇကု ဗၜးဗၜးၐးၐးမာန္ ရန္တဲု ႏုက္တိတ္ႏူကႝုဂေကာံ (ဖဆပလ) ဂွ္တဲု ပႜဲကႝုေပါဲ႐ုဲမာဲ အလံုကဿိန္ဍဳင္ဂွ္ေလဝ္ နကႝုအမာတ္မသၜးပြးမြဲ (တသီးပုဂၢလ) မြဲ ၐိုန္လုပ္ဒုင္႐ုဲကီုေလဝ္ နဗီုအမာတ္သၜးပြး တှဟ္ဟ္တအ္ကီု က်အာကီုရ။ ပႜဲကႝုသှာံ - ၁၉၄၇ ဂွ္ ဒက္ပၲန္ေဗာ္သၜးပြးဂကူမန္ ပံင္ေကာံကႝု ညးအုပ္ကာ နာဲသာန္တူတဲု နကႝုရမ်ာင္ကေၿမဲ ပတိတ္ကၜဳင္လိက္ပ႐ိုင္ “တနင္ႀသ႘”ရ။ ပေရင္အာတ္မိက္ ပေရင္ဂကူမန္ (၇) တင္ မဒွ္ယွ္တွ္ဒဿံင္ ပႜဲဝင္ပၜန္ဂတး ပေရင္ဂကူမန္ ဂွ္ေလဝ္ စပၲံအာတ္မိက္ကၜဳင္တဲု ကႜိဳပ္သၠိဳပ္ဂကူမန္ တှဟ္ဟ္ဂမၜိဳင္တအ္ ထံက္ကၜဳင္ဂလာန္ ကတိုင္ကတုိင္ကဿဟ္ဟ္ အိုတ္ကီုရ။ ေဆင္စပ္ကႝု တင္အာတ္မိက္ ေကာန္ဂကူမန္တအ္ (၇) တင္ဂွ္တဲု သြက္ရဂြံအာဆႝုဂဗကႝု ဝန္ေဇှာ္ဥဴႏုဂွ္ေလဝ္ သၸကႜိဳပ္တဲု အာဆႝု ဂဗသ႘ကၜ႘ကၜဳင္ရ။ ႏူဂွ္မြဲကဆံင္ ပေရင္အာတ္မိက္ တြႝဳရးမန္၊ ပေရင္ပေလဝ္ပေလတ္ သြက္ဂြံဗဿံက္႐ုပ္ရဵ ပေရင္ပၜန္ဂတးရပ္လြဟ္ဂွ္ ေလဝ္ စပၲံခ်႘ဓရာင္ကၜဳင္တဲု ပႜဲကႝုသှာံ ၁၉၄၈ ဂွ္ ဒးဒုင္ရပ္ကႝု အလႝုအသ႘ ဖဆပလရ။ ဒးဒုင္ကၜဳင္ထံင္ ပႜဲကႝုထံင္ အဝ (မႏၲေလး) ေကုာံ ထံင္ယႈ႙ဗႝုတအ္ ပြိဳင္ (၃) သှာံရ။ ဗၜးတိတ္ႏူထံင္တဲု ဒးဒုင္မင္ရံင္ (အခ်ဳက္ဇိုင္) ပြိဳင္မြဲသှာံတဲု ႏူကႝုဍဳင္လၢဳင္ နကႝုဍာန္ဍာ္ တိတ္ကၜဳင္တိဍာ္ပၜန္ဂတးရ။ ေဗာ္ခ်႘ဓရာင္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္အာကႜိဳပ္ ပေရင္ဂကူမန္ ပႜဲကႝု ေဗာ္ပၜတရဵဍဳင္မန္ဂွ္ေလဝ္ နဒဒွ္ညးလ်ိဳင္ ဌာနပေရင္စႝုဒှာ၊ ညးလ်ိဳင္ဌာန ပေရင္လေလာင္ပ႐ိုင္ သာ္ဝြံယိုက္ေဂၜင္ကၜဳင္တာလ်ိဳင္ ကဆံင္ဆံင္ရ။
ပႜဲကႝုသှာံ - ၁၉၅၈ ဂိတုဂ်ဴလာင္ (၁၉) နကႝုေဗာ္ပၜတရဵဍဳင္မန္ သၜာဲဂၜံင္လုပ္ဗြိဳင္ေသှာဝ္ “သၜာဲေကၜံ ပေရင္ဒ႘မႝုကေရၿဇ႘ ကႝုလြဟ္” ဂွ္ ဒုင္တဲဟြံမာန္တဲု ႏူကႝုယိုက္ေဂၜင္ေကတ္ဒဿံင္တာလ်ိဳင္ ညးစှးဒပ္ပံင္ေကာံ ပႜဲကႝုရးဒႝုဗေဂါ (ပဲခူး႐ိုးမ) ဂွ္ ကေလင္စဵကၜဳင္တဲု စပၲံ ဒက္ပၲန္ကၜဳင္ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိရ။ ပႜဲကႝုပေရင္ဒက္ပၲန္ ရးဗဿာသကုတ္သဿဝ္ (ပါလုပ္သီု ေဗာ္ေကာန္မ်ဴေနတ္ဗဿာ) ပိေဗာ္ပံင္ေကာံ ဒက္ပၲန္ဗဟႝုဂွ္ေလဝ္ ပါလုပ္ ေကတ္ကၜဳင္တာလ်ိဳင္ရ။ ပႜဲကႝုသှာံ ၁၉၅၈ ဂွ္ ေစွ္ဒှာဲကု မိေတန္ ရဲဍဳင္ေဝါရ။ ပႜဲကႝုေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ စပံၲဒက္ပၲန္ဂွ္ နဒဒွ္ဥကၠ႒ နာဲယႈ႙ေက်န္၊ နဒဒွ္ ညးအုပ္ကာနာနာ နဓမၼေန၊ နာဲမန္ဒမ္၊ နာဲေတတ္ေထာန္၊ နာဲအံင္ယွိင္တအ္ နဒဒွ္ကႜိဳပ္သၠိဳပ္ ေကတ္ကၜဳင္တာလ်ိဳင္ စဒက္ပၲန္ကၜဳင္ရ။ ပႜဲကႝုသှာံ - ၁၉၆၃ ဗိုလ္ေနေဝန္ (ကံင္ၿဇ႘ပၜန္ဂတး) ေကာ္ဘိက္တက္က်ာ သြက္ပေရင္ၐိုဟ္လလံအပႜဲကဿိန္ဍဳင္ဗဿာဂွ္ နဒဒွ္ညးစှး ဒပ္ပံင္ေကာံ ပေရင္ဒ႘မႝုကေရၿဇ႘ည႘သဿဟ္ေကာန္ဂကူ (မဒညတ) မြဲတၜကီု သီုကႝုညးစှး ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိကီု တိုန္စိုပ္ကၜဳင္လဝ္ရ။ ပႜဲကႝုေပါဲဂွ္ အဖဝ္ဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲယႈ႙ေက်န္ဂွ္တုန္ နဒဒွ္ညးစှး ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ နာဲေထန္ (စုတိ)၊ နာဲေတတ္ေထာန္ (စုတိ) တအ္ တိုန္စိုပ္လဝ္ကီုရ။
ပႜဲကႝုသှာံ - ၁၉၆၂ ဂွ္ နာဲေထန္ (စုတိ) ဥကၠခ႐ိုင္ ေဗာ္ပၜတရဵဍဳင္မန္ေႀတံ ကေလင္စိုပ္ကၜဳင္ တိဍာ္ပၜန္ဂတးပၜန္တဲု ဒွ္ကၜဳင္ ညးအုပ္ ကာနာနာ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိတဲု ဆက္ေကတ္ကၜဳင္ တာလ်ိဳင္ပၜန္ရ။ ႐ုန္ဂစာန္ပေရင္ပၜန္ဂတး ပႜဲအၾကာ အခက္အခဲုနာနာဂမၜိဳင္တအ္ ဗြဲမလအ္လကၜဳင္ကႝု သှာံတဲု ပႜဲကႝုသှာံ - ၁၉၇၀ ဂိတုေမဂွ္ ေဗာ္ပါလ႘မာန္ဒ႘မႝုကေရၿဇ႘ (ဥဴႏုကႜိဳက္ပ္)၊ ေဗာ္ကေရင္ (မာန္ဘသာန္ ကႜိဳက္ပ္)၊ ေဗာ္ဒ႘မႝုကေရၿဇ႘ ေကာန္ဂကူေခ်င္ (ဥဴမာန္တေလန္ကႜိဳက္ပ္) တအ္ ပိေဗာ္ပံင္ေကာံတဲု ဒက္ပၲန္ကၜဳင္ ဒပ္ည႘သဿဟ္ ေကုာံ ဗၜးၐးေကာန္ဍဳင္အရင္ (တညလ) မာန္ကၜဳင္ရ။ ပႜဲကႝု ဒပ္ည႘သဿဟ္ ေကုာံ ဗၜးၐးေကာန္ဍဳင္အရင္ဂွ္ နဒဒွ္ဥကၠ႒ မာန္ဘသာန္ ေကတ္တာလ်ိဳင္တဲု နာဲယႈ႙ေက်န္ဝြံ နဒဒွ္ညးအုပ္ကာနာနာ ေကတ္ကၜဳင္တာလ်ိဳင္ ခ်႘ဓရာင္ကၜဳင္ရ။ ပႜဲကႝုေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ ကေလင္ ဒက္ပၲန္လဝ္ဝြံ ပႜဲကႝုသှာံ - ၁၉၇၁ဂွ္ ပံက္ပတိုန္ကၜဳင္ ဒပ္ပှာန္ဗၜးၐးေကာန္ဂကူမန္ ေလဿင္လုပ္ေသှာဝ္ မာန္ကၜဳင္တဲု စပၲံေကၜာန္ကၜဳင္ သၻင္သ႘ကၜ႘ေဗာ္ ကမၼတ႘ဗဟႝုကႜိဳက္ပ္ မာန္ကၜဳင္ကီုရ။ ပႜဲကႝု သၻင္သ႘ကၜ႘ဂွ္ေဟင္ ႐ုဲစွ္ပတိုန္ နဒဒွ္ဥကၠ႒ နာဲယႈ႙ေက်န္၊ ညးအုပ္ကာ နာနာ နာဲေထန္၊ ညးကႜိဳက္ပ္ပှာန္ နာဲပါန္သာ၊ နဒဒွ္ေကာန္ဂေကာံ ႐ုဲစွ္ပတိုန္ နာဲဘစိင္၊ ႏိုင္မန္ဒမ္၊ ႏိုင္ေသာင္ေဖ၊ နာဲေမန္ေထာဋ္တအ္ရ။
ပႜဲကႝုသှာံ ၁၉၇၅ ေကၜာန္ဗဒွ္ သဘင္သ႘ကၜ႘ ကမၼတ႘ဗဟႝုကႜိဳက္ပ္ အလန္တတိယတဲု နကႝုဂေကာံေကင္ကာဗဟႝုပၜန္ဂွ္ ႐ုဲစွ္ပတိုန္ ဥကၠ႒ နာဲယႈ႙ေက်န္၊ ညးအုပ္ကာနာနာ နာဲနလႅာ (ေကင္ကာေဗာ္ပၜတရဵဍဳင္မန္ေႀကံ)၊ ေကာန္ဂေကာံဂမၜိဳင္ နာဲပါန္သာ၊ နာဲေထန္၊ နာဲရႆ (ဒုဥကၠ႒ လဿိဟ္-၁၊ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ)၊ နာဲတၜမန္ (စုတိ)၊ နာဲထဝ္မန္ (ဥကၠ႒ေဇှာ္ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိလဿဳဟ္) တအ္ဝြံရ။
ပႜဲကႝုေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ ဟိုတ္ပေရင္ဂိုဏ္ဂဏဂမၜိဳင္ ေကုာံ ပေရင္ဒတူလိုင္၊ ပေရင္လညာတ္ ဟြံသဿဟ္ရထညးသၠအ္ ဟြံဒွ္မြဲသၠအ္ ကတႝုဒွ္ ပဋိပကၡတဲု ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ ဒွ္အာၐါလြး၊ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ နာဲယႈ႙ေက်န္ကႜိဳက္ပ္ကု ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ နာဲနလႅာကႜိဳက္ပ္ ဒွ္အာၐါ လြးသာ္ဝြံရ။ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ ထကးအာၐါေဗာ္ဝြံ ကာလစိုပ္သှာံ - ၁၉၈၇ ဂွ္ နကႝုပေရင္ပတပ္ပည႘ ဒပ္ပံင္ေကာံ ဒ႘မႝုကေရၿဇ႘ ေကာန္ဂကူ (မဒတ) ကေလင္ ပည႘ပညပ္ကႝုကီု၊ ေဗာ္ၐါလြးတအ္ေလဝ္ ဟိုတ္ႏူစိုတ္ဓါတ္မိက္ဂြံကေလင္ပံင္ေကာံညးသၠအ္ကီုတဲု ကေလင္ပံင္အာညးသၠအ္ပၜန္ရ။ ပႜဲကႝုေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ ကေလင္ပံင္ညးသၠအ္ဂွ္ နဒဒွ္ ဥကၠ႒ နာဲယႈ႙ေက်န္၊ ဒုဥကၠ႒ နာဲနလႅာ၊ ညးအုပ္ကာနာနာ နာဲေထန္၊ ဖက္ေဆာညးအုပ္ကာနာနာ နာဲရႆ၊ ညးကႜိဳက္ပ္ပှာန္ နာဲထဝ္မန္၊ ညးကႜိဳပ္စန္ဒက္ နာဲဟံသာ တအ္ ကေလင္႐ုဲစွ္ပတိုန္ပၜန္ရ။
ပႜဲကႝုဒပ္ဒ႘မႝုကေရၿဇ႘ေကာန္ဂကူ (မဒတ)မဒက္ပၲန္လဝ္ကႝု ေကာန္ဂကူပၜန္ဂတးဘဝတုပ္ဂမၜိဳင္ဂွ္ေလဝ္ နာဲယႈ႙ေက်န္ဝြံ ေကတ္ကၜဳင္ တာလ်ိဳင္ နဒဒွ္ ဥကၠ႒ ပႜဲသှာံ ၁၉၉၁ ဂွ္ရ။ နာဲယႈ႙ေက်န္ဝြံ သီုေကတ္လဝ္တာလ်ိဳင္ ပႜဲကႝုဒပ္ပံင္ေကာံ ဒ႘မႝုကေရၿဇ႘ မဟာမိတ္ ေကာန္ဂကူဂမၜိဳင္ဂွ္ကီုတဲု နကႝုဂေကာံမွာဇန္ဂၜးတိတအ္ ဂြံထံက္ကၜဳင္ဂလာန္ လတူပေရင္ခ်႘ဓရာင္ပၜန္ဂတး ေကာန္ဍဳင္အရင္ဂမၜိဳင္ ကီု သီုဂြံကၜိဳဟ္တီေကတ္ လတူေကာန္ဍဳင္အရင္ဂမၜိဳင္ကီု ရန္ကႝုဂုဏ္ဖႝုပေရင္ဍဳင္ကြာန္ သီုအလံုေကာန္ဍဳင္အရင္အိုတ္သီုတဲု ပႜဲသှာံ ၁၉၉၂ ဂွ္ အာဍဳင္ ေသာတ္သာလာန္၊ ျပင္ေသတ္၊ အေမရိကာန္၊ ဂ်ာမဏ႘တအ္ မြဲကေရာံကု ညးစှး ကႜိဳပ္သၠိဳပ္ ေကာန္ဍဳင္ အရင္ဂမၜိဳင္တအ္ရ။ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိဝြံ ပႜဲကႝုသှာံ - ၁၉၉၅ ဂွ္ ေဒါအ္ပန္ေပွာ္ ကုအလႝုအသ႘ နဝတ ရ။ ၐိုန္ရေဒံါအာပန္ေပွာ္ကီုေလဝ္ ဟြံဗလး လြဟ္ လတူဂၜံင္တရဵေဗာ္၊ ပေရင္ဒတူလုိင္ေဗာ္၊ လတူမူဝါဒ ပဝ္လသ႘ေဗာ္ဂွ္ေဟင္ အေဃာဆက္လုပ္အာဒဿံင္ေပါဲဗတိုက္ ပႜဲဗြိဳင္ ေသှာဝ္ဏ႘ဖိုဟ္ရ။
နကႝုပေရင္ေရင္တၜဳင္ ဆႏၵခမ႘သင္မန္တအ္ သဿိက္မိက္ဂြံသွ္လိက္ ကုဘာသာမန္ဂွ္ေလဝ္ ကာလဆႝုဂဗကုသၠိဳပ္ပှာန္ေခန္ေညာအ္ဂွ္ ထပ္အာတ္မိက္ ပတိုန္ထၞးကၜဳင္ပၜန္ရ။ ဥကၠ႒ေဇှာ္နာဲယႈ႙ေက်န္ေကုာံ ညးမဆာန္ဂကူဂမၜိဳင္ ဟိုတ္ဘိုင္ဂစာန္ဘိုင္ဂိုတ္ဂွ္တဲု ပႜဲကႝု သှာံ ၁၉၉၈ ဂွ္ သင္မန္ဂမၜိဳင္ ကလိဂြံအေခါင္သွ္လိက္ နဘာသာမန္အိုတ္ရ။ ပႜဲကႝုသှာံ ၁၉၉၅ ဂိတုအံက္တိုဘာဂွ္ နာဲယႈ႙ေက်န္ ေကုာံ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ ဇဝ္မိုင္ (KIO) တအ္ ညးၐါတၜဝြံ နကႝုပေရင္သၜးအေခါင္ အလႝုအသ႘နဝတ အာဆႝုဂဗ ကုညးစှးယူေအန္ မစၥတာ ဒ႘ဆိုတို ပႜဲဍဳင္လၢဳင္တဲု ပတိုန္ထၞး ပေရင္ဒတူလိုင္ ေဗာ္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ ေကာန္ဍဳင္အရင္တအ္ရ။ တင္ပတိုန္ထၞးေဗာ္ၐါေဗာ္ လတူညးစှးယူေအန္ မစၥတာ ဒ႘ဆိုတိုဂွ္တုန္ -
၁။ သြက္ရဂြံဒက္ပတန္ ပေရင္ၐိုဟ္လလံ အပႜဲဍဳင္မာန္ နအလႝုအသ႘နဝတ ဒးေဒါံကႝု ပေရင္ထၸက္နာနာ (မပၲံ ပှာန္ရပ္လြဟ္၊ ပေရင္ဍဳင္ကြာန္၊ ပရင္စန္ဒက္) တအ္ညိ။ ညးမဒးဒုင္ဒဿံင္ဘဲထံင္ ဟိုတ္ႏူဂလာန္ပေတွ္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ဂမၜိဳင္ ေကာန္ဂကူစုင္တအ္ဂွ္ ညံင္ဂြံကေလင္ဗလးကႝု။
၂။ ပႜဲအၾကာ အလႝုအသ႘ပှာန္ကႝု ဂေကာံဒစႝုဒစးတအ္ဂွ္ သြက္ရဂြံတက္က်ာပေရင္ၐိုဟ္လလံ၊ မြဲအခိင္ဓဝ္ကု ေကာန္ဍဳင္အရင္ တအ္ကီု။
၃။ နအလႝုအသ႘ကႜိဳက္ပ္တဲု ေကာ္ဘိက္သၻင္သ႘ကၜ႘ေကာန္ဂကူတဲု သြက္ရ ညးစှးတအ္ဂမၜိဳင္ ဂြံတိုန္စိုပ္ဗၜးဗၜးၐးၐး ေကုာံ စုင္စုင္ ေကာံေကာံမာန္ ညံင္ဂြံေကာ္ဘိ္က္ေကၜာန္ဗဒွ္ကႝု။
၄။ နကႝုယူေအန္ပၜန္ေလဝ္ မၛးႏူကႝုဂၜံင္တရဵ ကဿာတ္လဒႝုပေရင္ပိုန္ျဂပ္ လတူဍဳင္ဗဿာဂွ္တဲု သြက္ဂြံဂၜာဲဂၜံင္ နဲကဲနာနာ မဖန္ဗဒွ္ကႝု ဂုဏ္ဖႝု လတူညးဍဳင္ကြာန္တအ္မာန္ဂွ္ ညံင္ဂြံသုင္ေစာဲ ေကၜာန္ၐိုတ္အာ။
၅။ ပေရင္ကတႝုဒွ္ဒဿံင္ သကုတ္ေဒသ ေကာန္ဍဳင္အရင္တအ္ဂွ္ ညံင္ဂြံဗလးညးစှးယူေအန္တဲု ညံင္ဂြံေကၜာန္သၸ ပေရင္စဿ႘စဿတ္ ဂၜိဳက္ဂၜာဲသၜဲသၜဲလးလးမာန္။
ဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲယႈ႙ေက်န္ဝြံ သြက္ပေရင္ဂကူမန္ ပအပ္ဘဝဇကုဇကု ဒုင္သၜးဂုဏ္ဖႝု၊ ဒုင္သၜးလမ်ီဳ ေကၜာန္ၐိုတ္ကၜဳင္ အၾကာဒဒိုက္ သှာနာနာ ခ်႘ဓရာင္အာကၜဳင္ကႜိဳပ္တဲု ပႜဲကႝုသှာံ ၂၀၀၃ ဂိတုမာတ္ (၇)ဂွ္ နကႝုယဲမှိဟ္ေဇှာ္ စုတိအာ ပႜဲကႝုသၛိ ဍဳင္မတ္မလီုဂွ္ရ။ စႏူသှာံ ၁၉၅၈ တဲု ဒႝုကႝုလမ်ီဳအိုတ္ ယိုက္ေဂၜင္ကၜဳင္ ပေရင္ဂကူမန္ လုကဵပြိဳင္ (၄၅) သှာံေကတ္တာလ်ိဳင္ နဒဒွ္ဥကၠ႒ေဇှာ္တဲု ေရင္တၜဳင္ကၜဳင္လဝ္ ဂုဏ္ဖႝုပေရင္ဂကူရ။
အတၴဳပၸတၲိ နာဲနလႅာ ဥကၠ႒ေဇှာ္ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ
အံက္တဝ္ပါ ၂၈ ၊၂၀၀၈
ဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲနလႅာဝြံ မဒွ္ေကာန္ နာဲမး မိပေရအ္တအ္တဲု ပႜဲသကၠရာဇ္ဍဳင္ (၁၂၇၉)၊ ဂိတု စဲ(၁၁) မံက္၊ တၛဲစန္ သကၠရာဇ္ ခေရတ္ ၁၉၁၇ ဂိတုဧၿပ႘ ၂ ဂွ္ သၜးဂဝ္ဂှဵရ။ လက္ႀကဵ နာဲေဍာအ္ မိေဍာင္တအ္ လြ႘ဗစလဝ္ ဥကၠ႒ေဇှာ္ပ႙ုရ။ ေကာေဒံမှံဳ (၇) တၜတဲု ေပှာဝ္ကႝုေကာေဒံ (၇) တၜဂွ္ မဒွ္ေကာန္မရႏုက္ကႝု (၅) ရ။ ႏူေဍာတ္တ္ ခုတ္တင္လဝ္ယဿဳ မာံဆိတ္ႏိုအ္တဲု ႀကဵဏအ္ စိုပ္ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိတဲု ခုတ္ပၲန္ယဿဳ နာဲနလႅာရ။
စိုပ္အဝဲ (၆) သှာံဂွ္ မံင္ဘာတန္မူလ ဘာလက်ာ္တဲု ဆက္တုိန္ဘာတန္လေဒါဝ္ရ။ ႀကဵဏအ္ လုပ္ကတ္လၛတ္ ပဲႜဘာပုဂၢလိက ပႜဲဍဳင္မုဟ္ဍဳင္တဲု စိုပ္အာယုက္ (၁၇) သှာံဂွ္ သၸထပ႙ု မင္မြဲသာသှာ ပြိဳင္ၐါဝွ္ရ။ စိုပ္အဝဵအာယုက္ ၂၀ သှာံျပင္ဂွ္ ထပ္တဲကု မိညိင္ယႈ႙ ရဲကြာန္ယံင္ဒံင္တဲု ကႅိဂြံေကာန္ၿဗဵမိသ႘ဒါမြဲတဲု လြ႘ဗၥလဝ္ ေကာန္ႀတံဳမြဲရ။ စိုပ္အာယုက္ ၂၂ သှာံျပင္ဂွ္ ရဲကြာန္ေသှဟ္ဗၵဝ္ စိုတ္တုပ္႐ုဲပၲိန္ ကႝုသၸညးေဇှာ္အုပ္ဓုပ္ကြာန္ရ။ စိုပ္ေခတ္ဂ်ပါန္ဂွ္ လုပ္ပႜဲဂေကာံသဿတ္အာယွ ပႜဲဍဳင္မုဟ္ဍဳင္တဲု ပတိတ္ျဇဟတ္ စႏၵက္ခ်႘ဓရာင္ကၜဳင္ အပႜဲဂေကာံသဿတ္ရ။
ကာလပှာန္ေဇှာ္ဂၜးကဝ္ အလန္ဒုတိယတဲု ပႜဲသကၠရာဇ္ ၁၉၄၆ ဂွ္ နာဲဖႝုခ်ႝဳသၸကႜိဳပ္တဲု ဒက္ပၲန္ကၜဳင္ ဂေကာံမန္ေကာန္ဍဳင္အရင္ မဒွ္ေဗာ္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္မန္ကၜာအိုတ္ဂွ္ ဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲနလႅာ ကာလကလိဂြံအာယုက္ ၂၉ သှာံဂွ္ လုပ္ယိုက္ေဂၜင္ေကတ္တာလ်ိဳင္ နကႝုမှိဟ္ေဇှာ္ ဗဟႝုမြဲရ။ သြက္ဂကူမန္ ဂြံဗၜးတိတ္ႏူ ဘဝဒးဒုင္ပႜႝဳပႜိဳက္ ဘဝဍိဳက္ဂကူညးတှဟ္တဲု ဂြံတဵတက္ျပာကတ္တိုန္မာန္ဂွ္ ဂိုတ္ဂၥာန္ပၲိတ္ျဇဟတ္ အၾကာတင္ဝါတ္ဂါတ္ ခက္ခုဲနာနာသာ္ရ။ ပႜဲကႝုသကၠရာဇ္ခေရတ္ ၁၉၄၈ ဂိတုၾသေဂတ္ ၁၉ ကာလ ဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲနလႅာ ကလိဂြံအာယုက္ (၃၁) သှာံဂွ္ သြက္ဂကူမန္ဂြံဗၜးတိတ္ႏူ ဘဝဍိဳက္မာန္ရန္တဲု ပံင္ေတာဲလုပ္ကၜဳင္ေပါဲဗတိုက္ ကေရာံေဗာ္ (ဖဆပလ) မြဲစြံကီုေလဝ္ ကာလဂြံဗၜးၐးတဲုဂွ္ ေဗာ္(ဖဆပလ) ရပ္ေကံလဝ္ ဝါဒမဟာဂကူဗဿာတဲု ဟြံသၸသမၲီကႝု တြႝဳရး ဍဳင္မန္၊ ပမာန္ပႜႝဳပႜိဳက္ တဿာတ္ကၜဳင္အေခါင္နာနာသာ္ရ။ ၐိုန္ရ ေကၜာန္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ ပႜဲဗြိဳင္ေသှာဝ္ကီုေလဝ္ အလႝုအသ႘ (ဖဆပလ) တအ္ဍႝဳဍိဳက္ဒှာတာ နကႝုအဝႝု နဲနာနာသာ္တဲု ဒုင္ဟြံမာန္ ပႜဲသကၠရာဇ္ ၁၃၁၀ ဂိတုခႜဲသ႘ေပင္၊ သကၠရာဇ္ခေရတ္ ၁၉၄၈ နကႝုဂေကာံပၜန္ဂတး ရပ္ကၜဳင္လြဟ္ရ။ ကာလစိုပ္ကၜဳင္ ပႜဲတိဍာ္ပၜန္ဂတးရပ္လြဟ္တဲု ဒက္ပၲန္ေဗာ္ပၜတရဵဍဳင္မန္ ပႜဲကႝု သကၠရာဇ္ခေရတ္ ၁၉၅၅ ကာလဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲနလႅာ ကလိဂြံအာယုက္ (၃၈) သှာံဂွ္ ဒးေကတ္ကၜဳင္တာလ်ိဳင္ ကမၼတ႘ကႜိဳက္ပ္ ဗဟႝု ညးလ်ိဳင္ဌာနပေရင္ဘ႑ာရ။ အပႜဲေဗာ္ပၜတရဵဍဳင္မန္ ဒုင္ၿဗဲစဲတၛဲ သၜာဲလမ်ီဳ လုပ္ကၜဳင္ေပါဲဗတိုက္ရပ္လြဟ္ ပြိဳင္စွ္သှာံစွ္ၿဗဲရ။
ပႜဲသကၠရာဇ္ဍဳင္ ၁၃၂၀၊ သကၠရာဇ္ခေရတ္ ၁၉၅၈ ဂိတုဂ်ဴလာင္ ၁၉ ကာလဥကၠ႒ေဇှာ္ ကလိဂြံအာယုက္ (၄၁)သှာံ မဲြကေရာံကု ေဗာ္ပၜတရဵဍဳင္မန္ ၿပံင္သၜာဲနဲကဲပေရင္ဍဳင္ကြာန္ သၜာဲလြဟ္ကႝု ဒ႘မႝုကေရၿဇ႘ ပည႘ပညပ္ကႝု အလႝုအသ႘ (ဖဆပလ) တဲု ဆက္လုပ္ အာေပါဲဗတိုက္ ပႜဲဗြိဳင္ေသှာဝ္ (ပါလ႘မာန္)ရ။ ပႜဲကႝုသကၠရာဇ္ခေရတ္ ၁၉၅၈ ဂိတုၾသေဂတ္ ၁၃ ပႜဲကႝုဒက္ပၲန္ ဒပ္ည႘သဿဟ္ ေကာန္ညးဍဳင္ကြာန္မန္ ((မြန္ျပည္သူ႕ညီညြတ္ေရး တပ္ေပါင္းစု (မပညတ)) နကႝုေဗာ္ပၜတရဵဍဳင္မန္၊ ဂေကာံအလံုရးေဒသ ရာမည၊ ေဗာ္သြးေကာန္ဍဳင္အရင္မန္၊ သင္သဿတ္ဟိတဂေဝသ႘တံဂွ္ ပါလုပ္လဝ္ ပႜဲေဗာ္ပၜတရဵဍဳင္မန္ နဒဒွ္ညးပၜတရဵ ကႜိဳက္ပ္မြဲရ။ ပႜဲကႝုသကၠရာဇ္ခေရတ္ ၁၉၆၀ ဂိတုေဖဖဝ္ဝါရ႘ ၆ ပႜဲေနေဝန္ေကၜာန္ဗဒွ္ေပါဲ႐ုဲမာဲဂွ္ ညံင္အမာတ္မန္ ေသၢာံကလိဂြံဇှးမာန္ ေရင္တၜဳင္ ဂစာန္ကၜဳင္လဝ္ရ။ နအလႝုဇကုေလဝ္ လုပ္႐ဲုမာဲ ပႜဲသၠဳတ္က်ာ္ျမဟ္ကီုရ။ ပႜဲအခိင္ဝြံ ညးမဇှးမာဲ ကလိဂြံနဒဒွ္အမာတ္တုန္ နာဲဖႝုခ်ႝဳ (အမာတ္မန္ပြိဳင္ဍဳင္ေရဝ္)၊ နာဲအံင္ေထာန္ (အမာတ္မန္ ပြိဳင္ဍဳင္ျဇပ္ဗု)၊ နာဲဖႝုစိင္ (အမာတ္မန္ ပြိဳင္ဍဳင္မုဟ္ဍဳင္)၊ စှးေကာန္ဍဳင္ အရင္ နာဲအံင္လွငၛ႙ဳတအ္ ကလိဂြံဇှးကီုရ။
ပႜဲသကၠရာဇ္ခေရတ္ ၁၉၆၁ ပႜဲဂေကာံဓမံက္ပတိုန္ဍဳင္မန္ဂွ္ ပါလုပ္နဒဒွ္ ညးကႜိဳပ္ ႏူေဗာ္ပၜတရဵဍဳင္မန္မြဲတဲု ခ်႘ဓရာင္ေရင္တၜဳင္ ေကတ္လဝ္တာလ်ိဳင္ရ။ ရန္လဝ္ ပႜဲ၁၉၆၂ ဂိတုအဝ္ဂါတ္မၢး ေကၜာန္ဗဒွ္ပါလ႘မာန္ ၿပံင္သၜာဲပေရင္ဍဳင္ကြာန္တဲု ဍဳင္မန္သၵးမံက္ ဍာံဍာံေရာင္ ပေတွ္ေကတ္လဝ္တဲု သၜဳင္ပတိုန္ပေရင္စႏၵက္ခ်႘ဓရာင္ ဗြဲမထတ္သၠာတ္ကီုရ။ ဆဂး ပႜဲကႝုသကၠရာဇ္ခေရတ္ ၁၉၆၂ ဂိတုမာတ္ခ်္ ၂ ကာလ ဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲနလႅာ ကလိဂြံအာယုက္ ၄၅ သှာံဂွ္ သၠိဳပ္ပှာန္ေနေဝန္ သီေထာံအဝႝုကဿိန္ဍဳင္တဲု ပေရင္ၐိုဟ္ လလံဍဳင္ဟဿဲ ကႜိဳပ္သၠိဳပ္ေဗာ္ပၜတရဵဍဳင္မန္ဂမၜိဳင္ ပံင္ေတာဲခ်႘ဓရာင္ကၜဳင္ ကုေဗာ္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ အလံုမြဲဍဳင္တဲု ဆက္ခ်႘ဓရာင္ကၜဳင္ ပေရင္ၐိုဟ္လလံရ။
ပႜဲသကၠရာဇ္ဍဳင္ ၁၃၂၅၊ သကၠရာဇ္ခေရတ္ ၁၉၆၃ ဂိတုနဝ္ေဝန္ဗာ ၁၃ ကာလဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲနလႅာ ကလိဂြံအာယုက္ ၄၆ သှာံဂွ္ နကႝုစိုတ္မဟာဝါဒ႘ဗဿာ ဂေကာံသၠိဳပ္ပှာန္ ေနေဝန္တအ္ ရပ္ေပၜာပ္ထံင္ကု ကႜိဳပ္သၠိဳပ္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ဂမၜိဳင္ဂွ္ ကႜိဳပ္သၠိဳပ္ပေရင္ဍဳင္ ကြာန္မန္ ဂမၜိဳင္ေလဝ္ ဒးဒုင္ရပ္ ၈ တၜကီုရ။ ညး (၈) တၜတအ္တုန္ နာဲငၛ႙ဳတိင္၊ နာဲေထာန္သိင္၊ နာဲေက်ာင္၊ နာဲေတန္အံင္၊ နာဲသိင္မိုင္၊ နာဲဆာန္မန္၊ နာဲေကာန္ဗၜာဲကႝု ဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲနလႅာပ႙ုမဒွ္ကီုရ။ ဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲနလႅာပ႙ု ဒးဒုင္ရပ္စုတ္ထံင္ ကေရာံကႜိဳပ္ သၠိဳပ္မန္ တှဟ္ဟ္ဂမၜိဳင္ ပြိဳင္ (၁၀) သှာံကီုရ။
အပႜဲသကၠရာဇ္ဍဳင္ ၁၃၃၅၊ သကၠရာဇ္ခေရတ္ ၁၉၇၃ ကာလကလိဂြံအာယုက္ ၅၆ သှာံဂွ္ ဗၜးတိတ္ႏူထံင္သၛိစါတ္ရ။တိတ္ဗၜးႏူထံင္ မံင္ဂြံပႜဲသၛိ ပြိဳင္မြဲဂိတုျပင္တဲု ကေလင္တိတ္ပၜန္ဂတး လုပ္ေကၜာန္ပႜဲေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိရ။ စိုပ္ကၜဳင္ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ ျခာဟြံလအ္ ဒးဒုင္႐ဲုစွ္ နဒဒွ္ညးအုပ္ကာ ဂေကာံကႜိဳက္ပ္ပှာန္ရ။ ပႜဲသကၠရာဇ္ဍဳင္ ၁၃၃၇၊ သကၠရာဇ္ခေရတ္ ၁၉၇၅ ကာလကလိဂြံအာယုက္ ၅၈ ဂွ္ ဒးဒုင္႐ုဲစွ္ပၲိဳန္ နဒဒွ္ ညးအုပ္ကာနာနာဗဟႝု ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိရ။ ႀကဵတဲုဆက္ပၜန္ ယိုက္ေဂၜင္ေကတ္တာလ်ိဳင္ ဒု-ဥကၠ႒ေဇှာ္ ေဗာ္ဍဳင္ မန္တဿိ၊ ေကုာံ ဒု-ဥကၠ႒ ဂေကာံကႜိဳက္ပ္ပှာန္ရ။ ပႜဲကႝုသကၠရာဇ္ခေရတ္ ၁၉၈၁ ကာလကလိဂြံအာယုက္ ၆၄ သှာံဂွ္ပႜဲေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ ဒွ္အာၐါလြးဂွ္ နဒဒွ္ ဥကၠ႒ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ (လပၚဗဒိုပ္ဗညာနဲက်ာ္ပိ) ယိုက္ေဂၜင္ေကတ္လဝ္တာလ်ိဳင္ရ။ ေဗာ္ပၜန္ဂတးရပ္လြဟ္ ေသၢာံေကတ္ဇှး နကႝုဒပ္ပံင္ေကာံမာန္ ရန္တဿအ္တဲု လုပ္ကၜဳင္ဂေကာံ ဒ႘မဝ္ကေရၿဇ႘ေကာန္ဂကူ (NDF) ရ။ ပႜဲဒပ္ပံင္ေကာံဂွ္ ေကတ္တာလ်ိဳင္ ဂေကာံသဘာပတိ (ဗဟႝု)ရ။ ပႜဲကႝုသကၠရာဇ္ ၁၉၈၇ ကာလဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲနလႅာ ကလိဂြံအာယုက္ (၇၀) သှာံဂွ္ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိၐါလြးဂွ္ ကေလင္ပံင္ေကာံည႘သာ ကေလင္ဒွ္ကၜဳင္မြဲေဗာ္ဓဝ္ပၜန္တဲု ဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲနလႅာဝြံ ေကတ္ကၜဳင္တာလ်ိဳင္ နဒဒွ္ဒု-ဥကၠ႒ ဗဟႝု ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိပၜန္ရ။
ပႜဲကႝုသှာံ ၁၉၈၈ ကာလ ဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲနလႅာ ကလိဂြံအာယုက္ ၇၁ သှာံဂွ္ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိကႝု ေဗာ္ကေရင္ KNU တအ္ ဒွ္ပဋိပကၡ ေဇှာ္ နကႝုလြဟ္ ပြိဳင္ ၂၇ တၛဲရ။ ပႜဲေပါဲဗတိုက္ဂွ္ နာဲနလႅာဝြံ ကႜိဳက္ပ္ပၜတရဵ ဂစာန္ကၜဳင္ ညံင္ဂြံဂြံေပါဲအံင္ဇှးရ။ နကႝုဒပ္ပံင္ေကာံ NDF ကၜဳင္ပည႘ပညပ္ ဒဒွ္ရ ပႜဲအခိင္ဝြံ ဒွ္အခိင္ဗတိုက္သ႐ိုဟ္သှဗြဝ္ မဟာဝါဒ႘ ဂကူဗဿာေရာင္ဒွ္တဲု ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိကႝု ေဗာ္ကေရင္ KNU တအ္ ေဒါအ္ကၜဳင္ပန္ေပွာ္ေရင္သၠအ္ပၜန္ရ။ ပႜဲသှာံဂွ္ေဟင္ ေပါဲထၞးဆႏၵ ကလိုက္ကမႝုညးဍဳင္ကြာန္ ကတႝုဒွ္တဲု အလႝုအသ႘ပှာန္ (နဝတ ေစာေမာင္၊ ခင္ၫြန္႕)တအ္ သီေထာံအဝႝုမြဲဝါပၜန္ရ။ ႀကဵႏူထၞးဆႏၵတဲု ကႜိဳပ္သၠိပ္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ဂမၜိဳင္၊ ကႜိဳပ္သၠိဳပ္ကြးဘာ ဂမၜိဳင္၊ ခမ႘သင္ဂမၜိဳင္၊ ညးဍဳင္ကြာန္ဂမၜိဳင္ တိတ္ကၜဳင္စိုပ္ ပၜန္ဂတးဂွ္ ဒုင္တၜဳင္ေဖ်ံဒှာဲရ။ ပႜဲအခိင္ကြးဘာဂမၜိဳင္ ဒက္ဂေကာံ (ဒပ္ကြး ဘာ ABSDF)ဂွ္ကီု၊ ဂေကာံညးမခ်႘ဓရာင္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ဂမၜိဳင္ ပံင္ေကာံတဲု ပံက္ပတိုန္ ဂေကာံဂအုပ္မဟာမိတ္ ဒ႘မဝ္ကေရတ္ ေတတ္ဍဳင္ဗဿာ (မဒမခ) (DAB)ဂွ္ကီု ဗိုင္႐ီုဗင္ေရင္တၜဳင္ကၜဳင္ကီုရ။
အခိင္ယိုက္ေဂၜင္ေကတ္တာလ်ိဳင္ပႜဲေဗာ္ သှာံအခါဗြဲမလအ္လဂွ္ ယႝုလတူတပ္တး၊ ေစတနာေဇှာ္၊ ဂိုတ္ဂၥာန္ကေမၜာန္ေဗာ္ ဗြဲမေလာန္တဲု ဒွ္ညးမှံဳကႝု သမာဓိ၊ သၜးေကၜံဂုဏ္ဖႝုဇကုမာန္၊ ႏြံကႝုစရာဲကႜိဳပ္သၠိဳပ္တဲု ေကာန္ေဗာ္ေကာန္ဒပ္ ေကုာံ ညးဍဳင္ကြာန္ တအ္ သႜိဳက္ဆာန္ေသှံသှဵ ဗြဲမေလာန္ရ။ အပႜဲဗြိဳင္မဟာမိတ္ ဆက္ေဆာံကႝုဂကူဂမၜိဳင္ ေဗာ္ဂမၜိဳင္ေလဝ္ ညးဂမၜိဳင္ထိုင္သး ဗြဲမေလာန္ရ။
ပႜဲသကၠရာဇ္ဍဳင္ ၁၃၅၁၊ ဂိတုခႜဲသ႘ ၇ မံက္၊ သကၠရာဇ္ခေရတ္ ၁၉၈၉ တၛဲအငၛာ ကာလဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲနလႅာ ကလိဂြံအာယုက္ ၇၂ သှာံဂွ္ ဂေကာံသင္သဿတ္ ေကုာံ ဂေကာံကြးဘာတအ္သၸတိုင္ ေကၜာန္ဗဒွ္ သၻင္သၸစဿတ္သမၲီ တၛဲထၞးဆႏၵ (၈) ပန္မ ေပင္မြဲသှာံ ပႜဲကြာန္က်ာ္ပိတဲု ဘိက္ကၜဳင္ ဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲနလႅာ သြက္ဂြံေကတ္တာလ်ိဳင္ နဒဒွ္သဘာပတိ ပႜဲအေသအဟာန္ဂွ္ဝြံရ။ နကႝုပေရင္ ထတ္ယုက္ဟြံခိုဟ္ ကတႝုဒွ္ဒဿံင္ယဲေကာန္တဿအ္ကီုေလဝ္ နကႝုစိုတ္ကတိုင္ကတုိင္ကဿဟ္ကဿဟ္ေဟင္ အေဃာေကတ္ဒဿံင္တာလ်ိဳင္ သဘာပတိ ကတႝုဟီုဒဿံင္ဂလာန္ ပံက္အေသအဟာန္ဂွ္ ဟီုဂြံဂလာန္ပႛဳင္ပၜတရဵ ၐိုတ္ၐါပိမိေဏတ္တဲု ေဒါမ္ေစွ္အာလတူစင္ဂွ္တဲု လမ်ီဳအိုတ္အာလတူစင္ ဂွ္ရ။ အခိင္ဝြံ အခိင္ႏူဂယး (၈: ၂၀) မိေနတ္မဒွ္တဲု စႏူဂွ္ စုတိကလိေလာန္စဵအာ ဗြဲမအမ္သဝ္ကီုရ။ ၐိုန္ဟြံထတ္ယုက္ ဒးဒွ္မံင္ဓဝိင္ကႝု ပေရင္ထတ္ယုက္ ဇကုကီုေလဝ္ ဟြံရန္ကႝုဂုဏ္ဖႝုဇကု ေစတနာေဇှာ္ထတ္ လတူကေမၜာန္တဲု အေဃာဟီုမံင္ဂလာန္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ လတူစင္ဟီုအေရဝ္ ဒးစုတိအာဂွ္ ရဲေဗာ္ကီု ခမ႘သင္တအ္ကီု ညးဍဳင္ကြာန္တအ္ကီု အလံုဂကူမန္တအ္ကီု ဂေကာံကြးဘာတအ္ကီု သီုကႝုဂေကာံ မဟာမိတ္တအ္ ေအာန္စိုတ္ေဟာံျဇ ဒွ္လှီဗြဲမေလာန္ရ။ လတူဂၜံင္ တရဵအာဇနဲ ကႜိဳပ္သၠိဳပ္တအ္ဂွ္ ေကာန္ဗြဲႀကဵ စဵဗြဲဂတ ဂြံဗွ္ဗှဳဟ္၊ဂြံေရာ္ဂုဏ္ လတူကႜိဳပ္သၠိဳပ္မန္တအ္ ရန္တဿအ္တဲု ေကာန္ကြးဂမၜိဳင္၊ ညးဍဳင္ကြာန္ဂမၜိဳင္၊ ေကာန္ဇာတ္ဂမၜိဳင္ ဒက္ပၲန္လဝ္႐ုပ္မြဲ ပႜဲကြာန္ေသှဟ္ဗၵဝ္ ပြိဳင္ဍဳင္မုဟ္ဍဳင္ရ။
ဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲနလႅာဝြံ မဒွ္ႀတံဳအာဇနဲမန္မြဲတဲု ညးေျမာ္ဟီုလဝ္ ဂလာန္ဗကန္ကႝုေကာန္ကြး၊ ေကာန္၊ ေကာန္စဵတအ္ အတိုင္ ဗြဲသဿဝ္ကီုရ။ အသံပါင္ဝြံတုန္ -
(က) ေကၜာန္ကေမၜာန္မြဲမြဲမၢး - ဒးဂံင္ေကၜာန္ပႜဲဝိုင္ ဒးဂံင္ပေလဝ္ပႜဲဝိုင္ ဒးဂံင္ဒုင္ခ်ိဳတ္ပႜဲဝိုင္
(ခ) ေကၜာန္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ေတွ္ - ဒးလၛတ္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္
(ဂ) ေကၜာန္ကေမၜာန္ဂကူမၢး ဒးည႘သဿဟ္ေဟင္ ဂြံေပါဲအံင္ဇှးမာန္ေရာင္ သာ္ဝြံမဒွ္ကီုရ။
နဲစုတ္မလိက္ “ ဆက္ဗွ္ ” “ Read More Expandable Posts”
ရဲေကၜာန္ဗၜံက္တအ္ သုီဖအုိတ္ မိက္ဂြံေကၜာန္မံင္ လိက္သ႐ုပ္၊ လိက္ဗလး “ ဆက္ဗွ္ “၊ “ ကေလင္သီ “ သြက္ဗၜံက္ဇကုဖအုိတ္ေဏာင္ ခယ်ေကတ္တုဲ ပတုိန္ထၞးဏာ ပ႐ူဏအ္ ကၜာရ။
ဗုီျပင္ ဒးေကၜာန္ ၃ ကဆံင္ မဒွ္ရ။ တံင္ေဖ်ံ (Download) ကုက္ ၐါ ဒှာဲ၊ စုတ္ကုက္ ညိညိ မြဲဒှာဲ ေတွ္ ဖအုိတ္ဂွ္ ၃ ကဆံင္ ဟုီစဂြံရ။
ေကအ္ ...... ကၜာဟြံဂြံစ ကဆံင္ ၁ ဏီဂွ္ မုဒးေကၜာန္ေရာေတွ္ -
အာ ပႜဲ Layout တုဲ ႐ုဲစွ္ေကတ္ Edit HTML ညိ။ အခိင္ဆုႝ Edit Template ေတွ္ ကုက္ဇကုဂွ္ ဟြံဆုႝညာတ္ေကတ္ဖအုိတ္ဏီပုဟ္။ ဟုိတ္ဂွ္ရ ပႜဲကုႝခံက္ Expand Widget Templates ဂွ္ ဒးျခးကၜာေဏာင္။
(အခိင္ဂွ္မွ ကုက္ HTML ဇကုဂွ္ ဂြံမံက္ကၜဳင္ဖအုိတ္ မဒွ္ရ။)
သတိ။ ။ ရဲဗၜံက္တအ္ဗြဲမဂၜဳိင္ ဟြံျခးလဝ္စဿတ္ ပႜဲခံက္ Expand Widget Templates ရ အခိင္ဂၜာဲကုက္ဇကုမၢး ဟြံဆုႝ ဒွ္မာန္ရ။
ကဆံင္ - ၁
ကဆံင္ ၁ ဂွ္ ကူဆာဲေကတ္ ကုက္ (code) Link ထၞးလဝ္ သဿဝ္ဂွ္တုဲ စုတ္ေဖ်ံ ပႜဲကုက္ဗၜံက္ဇကု ကၜာဟြံစုိပ္ ညိ။ ဟုီခ်ဳိတ္တ္ပၜဳိတ္တ္ေတွ္ အၾကာ ကုႝ မဒွ္ရ။ (လၸ Save ဏီ)
တံင္ေဖ်ံ (Download) ကုက္ ကဆံင္ - ၁ (Expandable Posts Read More step 1)
Link A (ဟြံေသင္ေတွ္) link B (link ၂ ဏအ္ တုပ္ပ္ရ။ ဗုီေျပၿပံင္ဂွ္ ေကတ္မြဲ။)
ကဆံင္ - ၂
ကဆံင္ ၂ ဂွ္ေတွ္ ဝါတ္မံင္ေဏာင္ ရဲဗၜံက္တအ္ ဂးမံင္အုိတ္ရ။ ဟြံဝါတ္ စုႝဂွ္ပုဟ္။ ကုက္ ထၞးလဝ္ link သဿဝ္ဂွ္ တံင္ေဖ်ံ သဿဝ္ကၜာ။
တံင္ေဖ်ံ (Download) ကုက္ ကဆံင္ - ၂ (Expandable Posts Read More step 2)
Link A (ဟြံေသင္ေတွ္) link B (link ၂ ဏအ္ တုပ္ပ္ရ။ ဗုီေျပၿပံင္ဂွ္ ေကတ္မြဲ။)
ပံက္ရံင္ကုက္ဂွ္တုဲမၢး လၸကူဆာဲေကတ္ဖအုိတ္ညိ။ (Don’t copy all the code.) မလိက္အရံင္သာ္ ဍာဲဍာဲတအ္ သဿးေဟင္ ကူဆာဲထပ္စုတ္ပႜဲကုက္ဗၜံက္ဇကုအုိတ္ညိ။
ဒှာဲလုႝဒးစုတ္ဂွ္ ဂၜာဲပႜဲကုက္ဇကုကၜာ ...... ဂၜာဲ ပႜဲကုက္ဇကု (တက္စုတ္) div class='post (ဟြံေသင္ေတွ္) ‘post uncustomized-post-template (ဟြံဆုႝဏီေတွ္ တက္စုတ္) post hentry တုဲ ဆုႝကုက္တုပ္သဿဟ္မြဲမြဲေတွ္ ထပ္စုတ္ကုက္ အရံင္သာ္ဍာဲဍာဲ ဂွ္ သဿးရ။ ကုက္အရံင္လစံက္ သဿဝ္ဏအ္ဂွ္ ပႜဲဗၜံက္ဇကု ႏြံမံင္တုဲတုဲရ။ ရံင္ခ်ဳိတ္တ္ပၜဳိတ္တ္တုဲ ထပ္စုတ္ ဒှာဲေဍံ ညံင္ဂြံဒး ဣတုဲရ။
သတိ။ ။ ကုက္ ပုႝၐက္အာ မြဲမေဍာတ္ေလဝ္ ဟြံဂြံပုဟ္။
တုဲရဟာ ?။ ထပ္စုတ္ကုက္အရံင္သာ္ဍာဲဍာဲဂွ္တုဲရေတွ္ ဍဳႝဒှာဲ Save Template (Save) ဂွ္ဂြံရ။ (ဟြံတုဲဏီပုဟ္)
ကဆံင္ - ၃
ေကအ္ .... save ေထာံ Template ဇကု တုဲရေတွ္ ဆက္အာ Setting တုဲ ဂၜာဲ formatting ညိ။ တုဲေတွ္ ပႜဲ formatting ဂွ္ပၜန္ ဂၜာဲ Post Template လၸာ္သဿဝ္ေတံညိ။
ကဆံင္ ၃ ဂွ္ေတွ္ ကုက္ သဿဝ္ဏအ္ ၄ တာန္ဂွ္ ကူဆာဲစုတ္ ပႜဲခံက္ Post Template ပၜန္။
သတိ။ ။ လၸဝုိတ္စ သြက္ဂြံ Save ဂွ္ ...... ။ ဍဳႝ Save Settings တုဲေတွ္ စပတုိန္စမ္ရံင္ ဂြံတီေဍံေကၜာန္ကေမၜာန္ဟာ၊ ဟြံေကၜာန္ဟာ။
Type your summary here
Type rest of the post here
အခိင္စစမ္ရံင္ သြက္ဂြံပတုိန္ေတွ္ ပႜဲခံက္ Posting ဇကုဂွ္ မံက္မံင္ အတုိင္သဿဝ္ဂွ္ေဏာင္ ခ်ဳိတ္ပၜဳိတ္ေတွ္
Type your summary here
Type rest of the post here
ဒှာဲခ်ဴလဝ္ Type your summary here ဂွ္ သြက္ဂြံစုတ္ ဝါက် ဇကု မိက္ဂြံမံက္ကၜာ။
ဒှာဲခ်ဴလဝ္ Type rest of ther post here ဂွ္ သြက္ဂြံစုတ္ ဝါက် မေသွ္မံင္တအ္ (အခိင္ဍဳႝ “ဆက္ဗွ္ - read more” မၢး သြက္ဂြံဗလးပတိတ္ဝါက်ဖအုိတ္ မဒွ္ရ။
စမ္ရံင္စမ္။ ဟြံဂြံေတွ္ ကုႝပ႐ုိင္ အပႜဲ Cbox အဲအုိတ္ညိ။ (ဂြံဂၜာဲကုႝနဲတဿိမြဲနဲပၜန္) ေစတနာ ......... ေစတနာ ........ ေစတနာ ........
တုဲရ။
ယဝ္ ေဍံေကၜာန္ကေမၜာန္ေတွ္ ဒှာဲ Read More ဂွ္ ဗုီဇကု ဒးဂှပ္စုိတ္ ကေလင္ဂၜာဲပႜဲကုက္ဇကုတုဲ ကေလင္သၜာဲေကတ္ “ဆက္ဗွ္” “မိက္ဂြံဆက္ဗွ္မံင္ဟာ” တအ္ ဂြံဖအုိတ္ရ။
ဒှာဲ “Summary Only” ဂွ္ေလဝ္ သၜာဲေကတ္ “ကေလင္သီ (ဗုီအဲခ်ဴလဝ္)” ေလဝ္ ဂြံ၊ “ဗွ္တုဲေတွ္ ကေလင္သီေထာံစမ္” ကုႝေကတ္ပဿိင္ေလဝ္ ဂြံ။ ဗုီဒးစုိတ္ ............ ။
တုဲေကြံေကြံရအဵ။
ၾတင္
ပံက္လဝ္ညံင္င္ ကဿာတ္လဝ္ဟာ
ကဿာတ္လဝ္ညံင္င္ ပံက္လဝ္ဟာ
ေသၜဟ္ပဿာ ဒွ္သံသယ
ဒြိဟစုိတ္ၐါဗၜိဳင္
သၸဟ႐ုိင္ကုႝ ဂလာန္ပေတွ္ပု႙ရ။
ယဝ္ရပံက္မၢး
အာဲကဿာဲလစံက္ပေရံ
ကုႝဂြံေကၜံအး လၸပရးကုႝပ႙ုတအ္ညိ
ယဝ္ကဿာတ္မၢး
ကေတာဝ္ ညံင္ဂြံဍိဳင္ဠက္
မတ္ညံင္ဂြံကၜက္ဂွ္
ကမၜက္တုဲ ေကၜာန္အာညိ
ပံက္ဟာ ကဿာတ္ဟာ
အၾကာၐါဏအ္
ပု႙တအ္ ဒွ္မံင္ဃံင္ယံင္
မင္ဒဿံင္ေလၵာဝ္ဂၜံင္ဖုိဟ္ရ။
ေကာန္အိန္
Subscribe to:
Posts (Atom)
